Viêm xoang cấp tính: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Viêm xoang cấp tính là một tình trạng viêm nhiễm ở niêm mạc xoang do vi khuẩn, virus hoặc nấm gây ra, dẫn đến tắc nghẽn dịch nhầy và gây đau nhức vùng mặt. Tình trạng này thường xuất hiện sau một đợt cảm lạnh hoặc dị ứng kéo dài, khiến người bệnh gặp phải các triệu chứng khó chịu như nghẹt mũi, chảy nước mũi đặc, đau đầu, sốt nhẹ và áp lực xoang tăng cao. Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh này có thể gây ra nhiều biến chứng như viêm tai giữa, viêm phế quản hoặc viêm xoang mạn tính. Việc phát hiện sớm và áp dụng biện pháp điều trị phù hợp giúp cải thiện nhanh chóng triệu chứng và hạn chế nguy cơ tái phát.

Định nghĩa

Viêm xoang cấp tính là tình trạng viêm niêm mạc các xoang trong thời gian ngắn, thường do nhiễm khuẩn, virus hoặc dị ứng gây ra. Tình trạng này khiến xoang bị tắc nghẽn, gây đau nhức vùng mặt, khó thở và tiết dịch mũi nhiều. So với viêm xoang mạn tính, bệnh này có diễn biến nhanh và có thể tự khỏi nếu được chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, nếu không điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm như nhiễm trùng lan rộng hoặc viêm xoang tái phát.

Viêm xoang cấp tính có thể xảy ra ở mọi đối tượng nhưng phổ biến hơn ở người có hệ miễn dịch yếu, người bị dị ứng hoặc thường xuyên tiếp xúc với môi trường ô nhiễm. Nguyên nhân chính thường là do virus, nhưng vi khuẩn cũng có thể là tác nhân khiến bệnh diễn tiến nặng hơn. Một số yếu tố khác như thay đổi thời tiết đột ngột, khói bụi hoặc thói quen xì mũi mạnh cũng có thể làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh.

Triệu chứng

Viêm xoang cấp tính thường gây ra nhiều triệu chứng khó chịu ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Dưới đây là những biểu hiện phổ biến của tình trạng này:

• Đau nhức vùng mặt cảm giác đau hoặc căng tức ở vùng trán, quanh mắt hoặc hai bên má, đặc biệt khi cúi đầu hoặc vận động mạnh
• Nghẹt mũi cảm giác tắc nghẽn ở một hoặc cả hai bên mũi, gây khó thở và ảnh hưởng đến khả năng ngửi mùi
• Chảy nước mũi dịch tiết từ mũi có thể trong suốt, vàng hoặc xanh, đôi khi có mùi hôi nếu có nhiễm khuẩn
• Ho kéo dài thường xuất hiện vào ban đêm do dịch nhầy chảy xuống họng, gây kích ứng và khó chịu
• Hơi thở có mùi do sự tích tụ của vi khuẩn và dịch nhầy trong xoang, khiến hơi thở có mùi khó chịu
• Sốt nhẹ hoặc ớn lạnh có thể xảy ra khi cơ thể phản ứng với tình trạng viêm nhiễm trong xoang
• Đau tai hoặc ù tai khi dịch mủ và áp lực trong xoang ảnh hưởng đến tai giữa, gây cảm giác đầy tai hoặc nghe kém tạm thời
• Mệt mỏi, khó tập trung do tình trạng viêm nhiễm làm suy giảm năng lượng và ảnh hưởng đến tinh thần

Những triệu chứng này có thể kéo dài trong vài ngày đến vài tuần, tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh và cơ địa của từng người. Nếu các triệu chứng không thuyên giảm sau một thời gian hoặc có dấu hiệu trở nặng, người bệnh nên tìm đến bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời.

Nguyên nhân

Viêm xoang cấp tính có thể do nhiều yếu tố khác nhau tác động, làm niêm mạc xoang bị tổn thương và viêm nhiễm. Những tác nhân phổ biến nhất gây ra tình trạng này bao gồm:

• Nhiễm virus là nguyên nhân chủ yếu, thường xảy ra sau khi bị cảm lạnh hoặc cúm khiến niêm mạc xoang sưng viêm và tiết nhiều dịch nhầy
• Nhiễm khuẩn xảy ra khi viêm xoang kéo dài, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển mạnh, làm triệu chứng trở nên nghiêm trọng hơn
• Dị ứng thời tiết kích thích phản ứng viêm trong xoang, dẫn đến tắc nghẽn mũi và tăng tiết dịch nhầy gây viêm nhiễm
• Ô nhiễm không khí khói bụi, hóa chất, khói thuốc lá hoặc khí độc gây kích ứng niêm mạc xoang, làm suy giảm khả năng tự bảo vệ của đường hô hấp
• Tắc nghẽn cấu trúc mũi do polyp mũi, vách ngăn mũi lệch hoặc các bất thường giải phẫu khác khiến dịch nhầy không thoát ra được, tạo môi trường cho vi khuẩn phát triển
• Hệ miễn dịch suy yếu khiến cơ thể dễ bị vi khuẩn, virus tấn công, gia tăng nguy cơ viêm nhiễm trong xoang
• Thói quen xì mũi mạnh tạo áp lực lớn lên các xoang, làm dịch nhầy và vi khuẩn lan sâu vào bên trong gây viêm nặng hơn
• Thay đổi áp suất không khí khi đi máy bay, lặn biển hoặc thay đổi độ cao đột ngột làm niêm mạc xoang bị kích thích và dễ viêm nhiễm hơn

Việc nhận biết các nguyên nhân gây viêm xoang cấp tính giúp hạn chế nguy cơ mắc bệnh và có biện pháp phòng ngừa hiệu quả hơn trong cuộc sống hàng ngày.

Đối tượng

Mặc dù viêm xoang cấp tính có thể xảy ra ở bất kỳ ai, một số nhóm đối tượng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn do yếu tố sinh lý hoặc môi trường sống. Những người dễ bị ảnh hưởng bởi tình trạng này bao gồm:

• Người có tiền sử dị ứng thường xuyên phản ứng với phấn hoa, bụi bẩn hoặc nấm mốc làm niêm mạc mũi và xoang bị kích thích, dễ viêm nhiễm hơn
• Người bị viêm đường hô hấp trên cảm lạnh, viêm họng hoặc cúm làm suy yếu hệ miễn dịch và tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển trong xoang
• Người làm việc trong môi trường ô nhiễm tiếp xúc với hóa chất, khói bụi, khí độc hoặc không khí lạnh kéo dài gây kích ứng niêm mạc xoang
• Người có cấu trúc mũi bất thường như vách ngăn mũi lệch, polyp mũi hoặc hẹp đường dẫn lưu xoang làm cản trở việc thoát dịch, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển
• Người có hệ miễn dịch yếu do mắc các bệnh lý nền như tiểu đường, HIV, ung thư hoặc sử dụng thuốc ức chế miễn dịch làm giảm khả năng chống lại tác nhân gây bệnh
• Người có thói quen hút thuốc lá làm suy giảm chức năng của lông chuyển trong niêm mạc mũi, khiến chất nhầy ứ đọng và dễ gây viêm nhiễm
• Trẻ em và người cao tuổi có hệ miễn dịch chưa hoàn thiện hoặc suy giảm theo tuổi tác, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng xoang
• Người thường xuyên di chuyển bằng máy bay thay đổi áp suất không khí liên tục làm tăng nguy cơ sưng viêm niêm mạc xoang và gây tắc nghẽn dịch nhầy

Việc xác định rõ nhóm đối tượng dễ mắc viêm xoang cấp tính giúp có biện pháp phòng tránh hiệu quả, từ đó giảm nguy cơ bệnh tái phát và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Biến chứng viêm xoang cấp tính

Viêm xoang cấp tính nếu không được điều trị đúng cách có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể. Những biến chứng thường gặp bao gồm:

• Viêm xoang mạn tính tình trạng viêm kéo dài hơn bình thường, gây tổn thương niêm mạc xoang và dẫn đến các đợt tái phát thường xuyên
• Nhiễm trùng lan rộng vi khuẩn có thể xâm nhập vào các khu vực xung quanh như hốc mắt, não, tai giữa và làm tăng nguy cơ viêm nhiễm nghiêm trọng
• Viêm màng não khi vi khuẩn từ xoang lây lan lên não, gây viêm màng não, dẫn đến đau đầu dữ dội, sốt cao, cứng cổ và có thể đe dọa tính mạng nếu không được điều trị kịp thời
• Áp xe quanh mắt nhiễm trùng lan vào hốc mắt gây sưng đau, ảnh hưởng đến thị lực và có thể dẫn đến mất thị giác nếu không điều trị kịp thời
• Viêm tai giữa chất nhầy từ xoang chảy vào ống tai, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển, gây đau tai, suy giảm thính lực tạm thời hoặc vĩnh viễn
• Nhiễm trùng xương vi khuẩn có thể lây lan vào xương sọ, gây viêm tủy xương, khiến vùng trán hoặc xương hàm sưng đỏ và đau nhức dữ dội
• Hội chứng xoang tĩnh mạch hang vi khuẩn từ xoang có thể đi vào mạch máu, gây tắc nghẽn tĩnh mạch hang ở não, làm sưng mặt, rối loạn ý thức và có nguy cơ tử vong cao

Những biến chứng này có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng nếu không được kiểm soát kịp thời, do đó, người bệnh cần theo dõi sát sao và điều trị ngay khi có dấu hiệu bất thường.

Chẩn đoán viêm xoang cấp tính

Để xác định viêm xoang cấp tính và phân biệt với các bệnh lý khác, bác sĩ thường sử dụng nhiều phương pháp chẩn đoán kết hợp. Các bước chẩn đoán phổ biến bao gồm:

• Thăm khám lâm sàng bác sĩ kiểm tra triệu chứng qua hỏi bệnh, quan sát vùng mũi, trán, gò má để đánh giá mức độ sưng viêm và xác định vùng đau nhức
• Nội soi mũi xoang sử dụng ống nội soi có camera nhỏ để quan sát trực tiếp niêm mạc xoang, kiểm tra sự hiện diện của dịch nhầy, polyp hoặc bất thường cấu trúc
• Chụp cắt lớp vi tính (CT Scan) giúp quan sát hình ảnh chi tiết của xoang, phát hiện tình trạng tắc nghẽn, tổn thương mô hoặc nhiễm trùng lan rộng
• Chụp cộng hưởng từ (MRI) được chỉ định trong trường hợp nghi ngờ biến chứng liên quan đến não hoặc mắt, giúp đánh giá chính xác mức độ tổn thương
• Xét nghiệm dịch mũi lấy mẫu dịch mũi để phân tích tìm vi khuẩn, virus hoặc nấm, giúp xác định nguyên nhân chính xác và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp
• Xét nghiệm máu kiểm tra chỉ số bạch cầu và các dấu hiệu viêm nhiễm trong cơ thể để đánh giá mức độ nghiêm trọng của bệnh

Việc chẩn đoán chính xác viêm xoang cấp tính là điều quan trọng giúp bác sĩ đưa ra phương án điều trị hiệu quả, hạn chế nguy cơ biến chứng và giúp người bệnh phục hồi nhanh chóng.

Khi nào cần gặp bác sĩ viêm xoang cấp tính

Viêm xoang cấp tính thường có thể tự cải thiện sau một thời gian, nhưng trong một số trường hợp, người bệnh cần tìm đến bác sĩ để được kiểm tra và điều trị kịp thời. Những dấu hiệu cảnh báo cần lưu ý bao gồm:

• Triệu chứng kéo dài không cải thiện tình trạng nghẹt mũi, đau nhức vùng xoang, chảy nước mũi kéo dài nhiều ngày mà không có dấu hiệu thuyên giảm
• Sốt cao liên tục sốt trên mức bình thường kèm theo rét run, cơ thể suy nhược, không đáp ứng với thuốc hạ sốt
• Đau đầu dữ dội hoặc đau lan rộng cơn đau lan đến mắt, tai, vùng trán hoặc xương hàm, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt hằng ngày
• Thị lực suy giảm hoặc sưng mắt xuất hiện tình trạng mờ mắt, nhìn đôi, sưng vùng mắt hoặc đau nhức quanh hốc mắt
• Dịch mũi có màu bất thường và mùi hôi dịch mũi chuyển sang màu xanh đậm, vàng đặc, có mùi hôi khó chịu kèm theo cảm giác nặng vùng mặt
• Xuất hiện triệu chứng nghiêm trọng khác buồn nôn, chóng mặt, cứng cổ hoặc các biểu hiện thần kinh như mất ý thức, nhạy cảm với ánh sáng

Nhận biết các dấu hiệu bất thường sớm giúp người bệnh tránh được nguy cơ biến chứng nghiêm trọng, đồng thời đảm bảo việc điều trị diễn ra hiệu quả và an toàn.

Phòng ngừa viêm xoang cấp tính

Việc phòng ngừa viêm xoang cấp tính giúp giảm nguy cơ mắc bệnh và hạn chế tái phát, đặc biệt đối với những người có cơ địa nhạy cảm. Các biện pháp hiệu quả bao gồm:

• Giữ vệ sinh mũi họng sạch sẽ rửa mũi bằng dung dịch nước muối sinh lý để loại bỏ bụi bẩn, vi khuẩn và giúp niêm mạc xoang thông thoáng
• Hạn chế tiếp xúc với môi trường ô nhiễm tránh khói bụi, hóa chất độc hại, khói thuốc lá và không khí ô nhiễm bằng cách đeo khẩu trang khi ra ngoài
• Duy trì độ ẩm không khí sử dụng máy tạo độ ẩm hoặc đặt chậu nước trong phòng để tránh làm khô niêm mạc mũi, giúp hệ hô hấp hoạt động tốt hơn
• Tăng cường sức đề kháng bổ sung vitamin, uống đủ nước, tập thể dục thường xuyên và có chế độ ăn uống cân bằng để nâng cao hệ miễn dịch
• Tránh các tác nhân gây dị ứng hạn chế tiếp xúc với phấn hoa, lông thú, nấm mốc hoặc bất kỳ yếu tố nào có thể kích thích niêm mạc mũi
• Điều trị triệt để các bệnh lý đường hô hấp kiểm soát tốt các bệnh lý nền như viêm mũi dị ứng, viêm họng hoặc hen suyễn để ngăn chặn nguy cơ viêm xoang phát triển
• Không xì mũi mạnh thực hiện đúng kỹ thuật khi xì mũi để tránh đẩy dịch nhầy vào sâu bên trong xoang, gây viêm nhiễm nặng hơn
• Giữ ấm cơ thể khi thời tiết thay đổi mặc ấm, đeo khẩu trang khi trời lạnh hoặc hanh khô để bảo vệ đường hô hấp khỏi vi khuẩn và virus

Thực hiện các biện pháp phòng ngừa đơn giản giúp giảm nguy cơ mắc viêm xoang cấp tính và hỗ trợ quá trình điều trị đạt hiệu quả cao hơn.

Phương pháp điều trị

Việc điều trị viêm xoang cấp tính phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, mức độ nghiêm trọng và cơ địa của từng người. Các phương pháp điều trị có thể bao gồm sử dụng thuốc, chăm sóc hỗ trợ và áp dụng y học cổ truyền để cải thiện triệu chứng.

Điều trị bằng thuốc

Việc sử dụng thuốc giúp kiểm soát triệu chứng, giảm viêm và tiêu diệt tác nhân gây bệnh, giúp người bệnh phục hồi nhanh chóng. Các nhóm thuốc thường được bác sĩ chỉ định bao gồm:

• Thuốc kháng sinh được sử dụng trong trường hợp viêm xoang do vi khuẩn, giúp tiêu diệt vi khuẩn và ngăn ngừa biến chứng. Một số loại thường dùng như Amoxicillin, Azithromycin, Cefuroxime được kê đơn dựa trên mức độ nhiễm trùng
• Thuốc giảm đau và hạ sốt giúp kiểm soát các triệu chứng đau nhức và sốt nhẹ, hỗ trợ cơ thể chống lại viêm nhiễm. Các loại như Paracetamol hoặc Ibuprofen có tác dụng giảm đau đầu, đau vùng mặt và cải thiện cảm giác khó chịu
• Thuốc co mạch mũi giúp giảm nghẹt mũi, thông thoáng đường thở bằng cách thu nhỏ niêm mạc mũi. Oxymetazoline hoặc Xylometazoline có thể được sử dụng nhưng không nên dùng quá nhiều để tránh tác dụng phụ
• Thuốc kháng histamin giúp kiểm soát các triệu chứng dị ứng nếu viêm xoang do nguyên nhân dị ứng gây ra. Một số thuốc phổ biến gồm Loratadine, Cetirizine hoặc Fexofenadine giúp giảm hắt hơi, chảy nước mũi và ngứa mũi
• Thuốc corticoid dạng xịt hỗ trợ giảm viêm tại chỗ, giảm sưng và kiểm soát tiết dịch trong xoang. Fluticasone, Mometasone hoặc Budesonide thường được chỉ định để điều trị các triệu chứng kéo dài

Việc sử dụng thuốc cần tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ để đảm bảo hiệu quả và tránh tác dụng phụ không mong muốn.

Điều trị không dùng thuốc

Bên cạnh việc sử dụng thuốc, các phương pháp chăm sóc hỗ trợ giúp cải thiện triệu chứng, làm giảm cảm giác khó chịu và tăng cường khả năng phục hồi của cơ thể.

• Rửa mũi bằng nước muối sinh lý giúp loại bỏ dịch nhầy, làm sạch niêm mạc mũi và giảm nguy cơ viêm nhiễm lan rộng
• Xông hơi bằng nước ấm hỗ trợ làm loãng dịch nhầy, giảm nghẹt mũi và giúp người bệnh cảm thấy dễ chịu hơn
• Uống đủ nước giúp cơ thể duy trì độ ẩm, hỗ trợ làm loãng dịch mũi và giảm tắc nghẽn xoang
• Duy trì độ ẩm không khí bằng cách sử dụng máy tạo độ ẩm để tránh khô niêm mạc và giảm kích ứng trong mũi
• Nghỉ ngơi đầy đủ giúp cơ thể có thời gian phục hồi, nâng cao hệ miễn dịch và đẩy nhanh quá trình lành bệnh
• Hạn chế tiếp xúc với khói bụi, hóa chất giúp giảm nguy cơ kích ứng niêm mạc và ngăn ngừa tình trạng viêm trở nặng

Các biện pháp chăm sóc này giúp giảm triệu chứng một cách tự nhiên, hỗ trợ quá trình điều trị hiệu quả hơn.

Điều trị bằng y học cổ truyền

Y học cổ truyền mang lại hiệu quả đáng kể trong việc điều trị viêm xoang cấp tính bằng cách sử dụng các bài thuốc thảo dược và phương pháp hỗ trợ.

• Bài thuốc từ kim ngân hoa, ké đầu ngựa và bạch chỉ giúp giảm viêm, thông xoang và hỗ trợ đào thải dịch nhầy ra khỏi mũi
• Dùng tỏi kết hợp mật ong có tác dụng kháng khuẩn, tiêu viêm và giúp giảm nghẹt mũi khi nhỏ trực tiếp vào mũi hoặc uống cùng nước ấm
• Uống trà gừng giúp làm ấm cơ thể, giảm sưng viêm và cải thiện tình trạng tắc nghẽn xoang
• Xoa bóp huyệt đạo như huyệt ấn đường, huyệt nghinh hương giúp giảm đau nhức xoang, hỗ trợ lưu thông khí huyết và giảm nghẹt mũi
• Châm cứu được sử dụng trong một số trường hợp để kích thích hệ miễn dịch, cải thiện tuần hoàn máu và giảm triệu chứng viêm xoang

Phương pháp này giúp hỗ trợ điều trị hiệu quả, đồng thời giảm nguy cơ lạm dụng thuốc Tây y và hạn chế tác dụng phụ.

Viêm xoang cấp tính không chỉ gây khó chịu mà còn có thể dẫn đến nhiều biến chứng nếu không được kiểm soát tốt. Hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị giúp người bệnh có hướng xử lý phù hợp, tránh tình trạng kéo dài hoặc tái phát nhiều lần. Việc kết hợp giữa thuốc, chăm sóc tại nhà và y học cổ truyền mang lại hiệu quả điều trị cao, giúp người bệnh phục hồi nhanh chóng và giảm thiểu nguy cơ biến chứng. Duy trì lối sống lành mạnh, bảo vệ sức khỏe đường hô hấp và thăm khám bác sĩ khi cần thiết là cách tốt nhất để kiểm soát và phòng tránh bệnh này.