Phác Đồ Điều Trị Viêm Xoang Cấp

Viêm xoang cấp là tình trạng nhiễm trùng ở các xoang do vi khuẩn tấn công, nhất là vùng xoang cạnh mũi. Triệu chứng bệnh thường kéo dài dưới 8 tuần. Dựa vào mức độ bệnh lý, triệu chứng lâm sàng và sức khỏe của bệnh nhân, bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị viêm xoang cấp thích hợp nhất.

Nguyên tắc điều trị viêm xoang cấp

Để chữa viêm xoang cấp tính, cần phải xác định được tình trạng sức khỏe và nguyên nhân gây bệnh. Đối với những người bị viêm xoang cấp giai đoạn đầu còn nhẹ, chỉ cần áp dụng các biện pháp điều trị đơn giản và có cách chăm sóc bệnh phù hợp thì các triệu chứng viêm xoang cấp sẽ mau chóng được cải thiện.

Diễn biến của bệnh thường chỉ kéo dài dưới 8 tuần với các triệu chứng như sổ, tắc nghẹt mũi, đau đầu, mệt mỏi kèm sốt nhẹ và thường bị đau nhức vùng mặt theo từng cơn. Nếu các triệu chứng viêm xoang không được điều trị kịp thời và để kéo dài trên 8 tuần thì bệnh sẽ chuyển từ cấp tính sang viêm xoang mãn tính.

Phác đồ điều trị viêm xoang cấp được xây dựng dựa trên 3 trụ cột chính:

• Kiểm soát triệu chứng: Ngay khi khởi phát viêm xoang cấp, người bệnh thường gặp các triệu chứng đau nhức vùng mặt, đặc biệt là vùng tương ứng với xoang bị viêm. Bên cạnh đó, nghẹt mũi, chảy nước mũi liên tục gây cản trở hô hấp, giảm chất lượng giấc ngủ. Do đó, kiểm soát triệu chứng là một trong những ưu tiên hàng đầu trong giai đoạn đầu điều trị.
• Điều trị nguyên nhân: Sử dụng thuốc kháng sinh tiêu diệt vi khuẩn (nếu là viêm xoang do vi khuẩn) hoặc các biện pháp khác tùy theo nguyên nhân gây bệnh.
• Tăng cường dẫn lưu xoang: Một trong những yếu tố quan trọng trong điều trị viêm xoang cấp là cải thiện dẫn lưu xoang, giúp dịch tiết mủ ứ đọng trong xoang thoát ra ngoài. Điều này giúp giảm áp lực xoang, giảm đau nhức và ngăn ngừa biến chứng.

Ở giai đoạn nhẹ, người bệnh có thể áp dụng các thủ thuật chữa viêm xoang bướm như rửa mũi và xông hơi bằng nước muối sinh lý hoặc uống thuốc giảm đau thông thường. 

Tuy nhiên, nếu áp dụng các biện pháp trên mà không thấy bệnh thuyên giảm hoặc phát triển nặng hơn thì người bệnh cần phải uống thuốc và dùng thuốc xịt trực tiếp để điều trị khỏi bệnh.

Khi việc điều trị nội khoa và các tác động bằng thuốc không mang lại hiệu quả, thì can thiệp ngoại khoa là phẫu thuật rất cần thiết. Không phải tất cả các can thiệp ngoại khoa đều có thể chữa trị dứt điểm bệnh và chi phí của chúng tương đối cao.

Phác đồ điều trị viêm xoang cấp bộ y tế đã kiểm chứng

Để điều trị viêm mũi xoang cấp cũng như các loại viêm xoang hiệu quả, việc xây dựng và thực hiện các phác đồ điều trị viêm xoang cấp là yêu cầu bắt buộc. Mục tiêu chính trong việc điều trị viêm xoang cấp là tiêu diệt vi khuẩn khỏi hốc xoang, đập tan triệu chứng, ngăn ngừa biến chứng và giảm nguy cơ mắc bệnh viêm xoang mãn tính cũng như tái phát bệnh.

Dưới đây là phác đồ điều trị viêm xoang cấp bộ y tế đã kiểm chứng với các cách điều trị cụ thể:

Sử dụng thuốc kháng sinh

Hầu hết bệnh nhân bị viêm xoang đều được kê đơn thuốc kháng sinh. Tuy nhiên, các vi khuẩn, nấm gây xoang lại có xu hướng kháng kháng sinh. Vì vậy, người bệnh cần thận trọng khi sử dụng thuốc, đồng thời theo dõi tình trạng bệnh thường xuyên để kịp thời thay thế loại thuốc phù hợp.

Các bệnh nhân nhiễm Streptococcus pneumoniae cần chú ý khi dùng kháng sinh. Theo nghiên cứu có khoảng 25% trường hợp kháng lại penicillin, sulfamethoxazole/ trimethoprim và macrolides.

Bên cạnh đó cần tìm hiểu và theo dõi quá trình dùng thuốc của bệnh nhân trong khoảng thời gian gần. Nếu người bệnh từng dùng kháng sinh từ 4 – 6 tuần gần đây cần cân nhắc để chỉ định loại thuốc thích hợp.

• Với bệnh nhân viêm xoang cấp có mức độ nhiễm trùng không cao và không dùng kháng sinh trong 4 – 6 tuần gần đây nên sử dụng các loại Clavulanate/ Amoxicillin hoặc Cefdinir hoặc Cefuroxim/ Cefpodoxime. Trong trường hợp bệnh nhân dị ứng với beta- lactam, phác đồ điều trị viêm xoang cấp cần điều hướng sang sử dụng Doxycycline và Macrolide ở người lớn và Macrolid ở trẻ em.
• Với bệnh nhân viêm xoang cấp có mức độ nhiễm trùng không cao và đã dùng kháng sinh trong 4 – 6 tuần gần đây nên cho dùng Amoxicillin/ clavulanate hoặc Quinolone dành riêng cho đường hô hấp hoặc Ceftriaxone. Dùng thuốc trong 72 giờ đầu tiên, nếu điều trị thất bại cần xem xét và đánh giá lại các chẩn đoán ban đầu. Từ đó cân nhắc lại phương pháp điều trị. Dùng thuốc kháng sinh là biện pháp phù hợp với khoảng 80% các trường hợp viêm xoang do nhiễm khuẩn.

Rửa mũi và sử dụng thuốc xịt mũi

Trong phác đồ điều trị viêm xoang cấp, việc điều trị tại khoang mũi cũng là điều rất quan trọng và cần thiết. Rửa mũi thường xuyên bằng nước muối sinh lý giúp làm sạch dịch mủ gây viêm bên trong hốc mũi, dưỡng ẩm, làm dịu niêm mạc và giúp đường thở thông thoáng hơn.

Bên cạnh đó, có thể dùng thuốc xịt mũi chứa corticosteroid để làm giảm tiết dịch và cải thiện tình trạng viêm sưng tấy niêm mạc. Tuy nhiên, thuốc xịt mũi chỉ được sử dụng trong thời gian ngắn (khoảng 3 – 4 ngày). Dùng thuốc xịt trong thời gian dài có thể gây tổn thương niêm mạc và khiến viêm xoang cấp chuyển sang giai đoạn mãn tính nguy hiểm hơn.

Các loại thuốc xịt mũi cho người viêm xoang cấp không cần kê toa, bao gồm:

• Naphazolin
• Pseudoephedrin
• Chlorzoxazon
• Phenylephrine

Các loại thuốc xịt mũi cần sử dụng theo kê toa, bao gồm:

• Triamcinolon
• Beclomethasone
• Flunisolid
• Vancenase

Các loại thuốc xịt mũi cũng có thành phần kháng sinh nên sử dụng thuốc thường xuyên có thể dẫn đến tình trạng nhờn, lệ thuộc vào thuốc. Để hạn chế tình trạng này, người bệnh nên đổi bên lỗ mũi xịt thuốc đồng thời giảm tần suất sử dụng.

Dùng corticoid toàn thân

Nếu tình trạng viêm xoang mũi không tiến triển với thuốc xịt mũi corticosteroid, thì phác đồ điều trị viêm xoang cấp có thể cân nhắc sử dụng liệu pháp corticoid toàn thân. Tuy nhiên chỉ nên dùng giới hạn và kiểm soát chặt chẽ liệu trình vì loại thuốc này có thể gây ức chế hệ miễn dịch của cơ thể.

Corticoid toàn thân sử dụng Guaifenesin, là loại thuốc làm tan dịch nhầy và thông mũi, đường thở. Loại thuốc này có khả năng giảm nhanh các triệu chứng khó chịu ở mũi và ổ xoang. Ngoài ra, có thể dùng thuốc kháng sinh macrolid hoặc thuốc kháng thụ thể leukotriene, vì chúng đều có tác dụng chống viêm và cải thiện triệu chứng viêm xoang cấp.

Sử dụng thuốc kháng histamin

Với bệnh nhân viêm xoang do dị ứng, cần dùng thuốc kháng histamin để làm ức chế hoạt động phản ứng dị ứng của cơ thể, từ đó có thể ngăn chặn quá trình gây viêm ở niêm mạc xoang.

Tuy nhiên, những loại thuốc kháng histamin thông dụng trong phác đồ điều trị viêm xoang cấp đều có thể làm khô và tăng độ kết đặc của dịch nhầy khiến quá trình dẫn lưu gặp nhiều khó khăn. Do đó, khi sử dụng loại thuốc này, người bệnh nên dùng thêm thuốc thông mũi để tăng dẫn lưu.

Những loại thuốc kháng histamin thường được kê đơn cho bệnh nhân viêm xoang là Loratadin, Desloratadine và Fexofenadine

Phẫu thuật xoang

Trong phác đồ điều trị viêm xoang cấp, phẫu thuật xoang được chỉ định khi điều trị với kháng sinh trong 4 – 6 tuần, dùng corticoid tại chỗ và dùng corticoid toàn thân không đạt hiệu quả.

Trước khi chỉ định phẫu thuật, cần nội soi và chụp CT hệ xoang để kiểm tra các thương tổn tại niêm mạc xoang để phát hiện tắc phức hợp lỗ ngách. Những bệnh nhân có cấu trúc xoang dị thường và đã xuất hiện các biến chứng chắc chắn phải tiến hành điều trị ngoại khoa phẫu thuật.

Mục đích của phẫu thuật ngoại khoa là làm thông hệ thống xoang, loại bỏ lớp niêm mạc gây bít tắc và hỗ trợ dẫn lưu các xoang.

Khi thực hiện phẫu thuật nội soi, bác sĩ sẽ điều chỉnh lại vách ngăn mũi bị vẹo do viêm nhiễm và có thể cắt bỏ các polyp gây nghẽn trong mũi hoặc chiết hẹp giải phẫu phức hợp tổ ngách. Ở một số trường hợp bắt buộc, bác sĩ có thể tiến hành phẫu thuật xoang mở nhằm sinh thiết xoang và mở đường dẫn lưu vào hốc mũi.

Điều trị tại nhà

Trong phác đồ điều trị viêm xoang cấp, bên cạnh những biện pháp điều trị được chỉ định, bệnh nhân cần thực hiện điều trị bệnh tại nhà để cải thiện triệu chứng.

• Xông mũi từ 2 – 3 lần mỗi ngày trong khoảng 10 – 15 phút để làm thông đường thở và tăng dẫn lưu hốc xoang.
• Uống nhiều nước (nên uống nước ấm) để làm loãng dịch mủ và giữ ẩm, tránh kích ứng niêm mạc đường hô hấp.
• Sử dụng Guaifenesin theo kê đơn tại nhà làm loãng đờm nhằm tăng dẫn lưu các xoang.
• Kết hợp dùng thuốc giảm đau và chống viêm theo chỉ định như Aspirin, Ibuprofen, Naproxen và Acetaminophen để làm giảm đau đầu và viêm nhiễm ở niêm mạc xoang.

Trên đây là phác đồ điều trị viêm xoang cấp cập nhập mới nhất 2024. Tuy nhiên phác đồ chỉ mang tính chất tham khảo, người bệnh nên đến trực tiếp các cơ sở y tế để được hướng dẫn và điều trị theo các lộ trình chữa viêm xoang cấp phù hợp.