Trào ngược dạ dày đau họng: Nguyên nhân, biểu hiện và phương pháp điều trị hiệu quả

Trào ngược dạ dày thực quản (GERD) là tình trạng axit dạ dày trào ngược lên thực quản và có thể gây nhiều triệu chứng khó chịu, bao gồm cả đau họng. Tình trạng này không chỉ làm người bệnh cảm thấy nóng rát ở ngực mà còn có thể gây viêm nhiễm hoặc kích ứng cổ họng, dẫn đến các cơn ho khan, cảm giác nghẹn thở và thậm chí là đau họng liên tục. Các triệu chứng này thường diễn ra sau khi ăn hoặc khi nằm, và nếu không được điều trị kịp thời, có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nguyên nhân, triệu chứng cũng như các phương pháp điều trị hiệu quả cho tình trạng trào ngược dạ dày đau họng.

Định nghĩa

Trào ngược dạ dày thực quản (GERD) là tình trạng khi axit dạ dày trào ngược lên thực quản, gây kích ứng niêm mạc thực quản. Điều này thường xảy ra khi cơ vòng thực quản không hoạt động hiệu quả, cho phép axit và thức ăn từ dạ dày trào ngược trở lại. Các triệu chứng của GERD bao gồm cảm giác nóng rát ở ngực (ợ nóng), khó nuốt, đau họng, ho khan và có thể dẫn đến những vấn đề nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời.

Nguyên nhân

Nguyên nhân do bệnh lý

• Rối loạn cơ vòng thực quản: Khi cơ vòng thực quản không hoạt động đúng cách, thức ăn và axit có thể trào ngược lên thực quản, gây kích ứng niêm mạc và dẫn đến các triệu chứng của trào ngược dạ dày thực quản.

• Viêm loét dạ dày: Viêm loét dạ dày có thể làm tăng nguy cơ trào ngược dạ dày do sự giảm khả năng làm việc của cơ vòng thực quản.

• Hội chứng dạ dày trống rỗng: Khi dạ dày tiêu hóa không đều, thức ăn và dịch dạ dày có thể bị trào ngược trở lại thực quản.

Nguyên nhân không do bệnh lý

• Thói quen ăn uống không lành mạnh: Việc ăn quá no, ăn thức ăn cay nóng, hoặc uống rượu và cà phê có thể làm tăng khả năng trào ngược dạ dày.

• Tư thế sai sau khi ăn: Nằm ngay sau khi ăn hoặc cúi người quá nhiều có thể làm tăng nguy cơ axit dạ dày trào ngược lên thực quản.

• Mang thai: Trong thời kỳ mang thai, áp lực lên dạ dày tăng lên, làm tăng khả năng trào ngược dạ dày thực quản, đặc biệt là trong tam cá nguyệt thứ ba .

Biểu hiện

Trào ngược dạ dày thực quản có thể gây ra các triệu chứng khá dễ nhận biết, và các triệu chứng này có thể thay đổi tùy vào mức độ bệnh. Những biểu hiện phổ biến bao gồm:

• Ợ nóng: Cảm giác nóng rát ở vùng ngực, đặc biệt là sau khi ăn hoặc khi nằm xuống. Đây là triệu chứng thường gặp và dễ nhận diện.

• Đau họng: Việc axit dạ dày trào ngược có thể gây kích ứng cổ họng, khiến người bệnh cảm thấy đau và khó chịu.

• Khó nuốt: Sự trào ngược có thể khiến thực quản bị viêm, dẫn đến cảm giác nuốt khó hoặc vướng.

• Ho khan: Do sự kích thích của axit, người bệnh có thể bị ho khan thường xuyên, đặc biệt vào buổi sáng.

• Vị đắng hoặc chua trong miệng: Dịch dạ dày trào lên có thể gây cảm giác đắng hoặc chua trong miệng, thậm chí có thể xuất hiện vào sáng sớm.

Biến chứng

Nếu không được điều trị kịp thời, trào ngược dạ dày thực quản có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng:

• Viêm thực quản: Viêm niêm mạc thực quản do axit dạ dày có thể gây ra các vết loét và chảy máu trong thực quản, ảnh hưởng đến chức năng nuốt.

• Hẹp thực quản: Sự xuất hiện của mô sẹo trong thực quản có thể làm hẹp lòng thực quản, gây khó khăn trong việc nuốt thức ăn.

• Barrett thực quản: Là tình trạng tế bào trong niêm mạc thực quản bị thay đổi do tác động của axit dạ dày, có thể làm tăng nguy cơ ung thư thực quản.

• Khàn tiếng: Axit trào ngược lên vùng họng có thể gây ra khàn tiếng, khó thở và đau họng kéo dài.

• Viêm thanh quản: Trào ngược dạ dày có thể gây viêm dây thanh quản, dẫn đến viêm họng mãn tính hoặc khó thở .

Đối tượng có nguy cơ cao

Một số nhóm người có thể dễ bị trào ngược dạ dày thực quản (GERD) và các triệu chứng liên quan như đau họng. Việc nhận diện đúng các nhóm đối tượng này có thể giúp ngăn ngừa và điều trị sớm. Các đối tượng có nguy cơ cao bao gồm:

• Người béo phì: Thừa cân làm tăng áp lực lên dạ dày, dễ gây trào ngược dạ dày.

• Phụ nữ mang thai: Trong thời kỳ mang thai, sự thay đổi nội tiết và áp lực từ thai nhi lên dạ dày có thể khiến axit dạ dày dễ dàng trào ngược lên thực quản.

• Người ăn uống không khoa học: Những thói quen ăn uống như ăn thức ăn cay, chua hoặc thức ăn nhiều dầu mỡ, đồ uống có cồn và caffein có thể làm gia tăng triệu chứng trào ngược.

• Người hút thuốc: Nicotine trong thuốc lá có thể làm yếu cơ vòng thực quản, tạo điều kiện cho axit dạ dày trào ngược lên thực quản.

• Người có tiền sử bệnh lý về dạ dày: Những người đã từng mắc các bệnh lý như viêm loét dạ dày, viêm thực quản hoặc thoát vị hoành có nguy cơ mắc GERD cao hơn.

Việc phòng ngừa cho những đối tượng này đòi hỏi thay đổi lối sống lành mạnh và theo dõi thường xuyên các triệu chứng để phát hiện sớm bệnh lý.

Khi nào cần gặp bác sĩ

Mặc dù trào ngược dạ dày thực quản có thể là một triệu chứng thông thường, nhưng nếu bệnh kéo dài hoặc nặng lên, việc gặp bác sĩ là rất cần thiết. Một số dấu hiệu sau đây cho thấy bạn cần gặp bác sĩ ngay:

• Đau ngực dữ dội: Nếu bạn cảm thấy đau ngực mạnh, đặc biệt là khi kết hợp với cơn ho, khó thở hoặc cơn đau lan xuống cánh tay hoặc hàm, đây có thể là dấu hiệu của một bệnh lý nghiêm trọng như nhồi máu cơ tim.

• Khó nuốt kéo dài: Nếu cảm giác khó nuốt hoặc vướng ở cổ kéo dài và ảnh hưởng đến khả năng ăn uống, bạn nên đến khám để kiểm tra.

• Ho kéo dài: Ho mãn tính hoặc ho khan kèm theo cảm giác có đờm hoặc đau họng dai dẳng có thể là dấu hiệu của trào ngược dạ dày thực quản không được điều trị.

• Tụt cân không rõ lý do: Nếu bạn thấy tụt cân mà không có sự thay đổi trong chế độ ăn uống hoặc sinh hoạt, hãy đến bác sĩ để được kiểm tra nguyên nhân.

• Ợ chua, khó tiêu kéo dài: Nếu các triệu chứng ợ nóng, ợ chua không thuyên giảm mặc dù bạn đã thay đổi chế độ ăn uống, hoặc dùng thuốc kháng axit mà không hiệu quả, cần tham khảo bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa.

Bác sĩ sẽ thực hiện các xét nghiệm để xác định nguyên nhân gây ra triệu chứng và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp.

Chẩn đoán

Chẩn đoán trào ngược dạ dày thực quản chủ yếu dựa trên các triệu chứng lâm sàng và tiền sử bệnh lý của bệnh nhân. Để xác định chính xác bệnh lý, bác sĩ có thể thực hiện các phương pháp chẩn đoán sau:

• Nội soi dạ dày – thực quản: Đây là phương pháp chẩn đoán hiệu quả nhất để phát hiện tổn thương niêm mạc thực quản do trào ngược dạ dày.

• Xét nghiệm pH thực quản: Phương pháp này đo mức độ axit trong thực quản, giúp xác định mức độ nghiêm trọng của trào ngược.

• Siêu âm bụng: Siêu âm có thể được sử dụng để kiểm tra tình trạng của dạ dày, gan, và các cơ quan tiêu hóa khác, loại trừ các nguyên nhân bệnh lý khác.

• Chụp X-quang dạ dày: Chụp X-quang có thể giúp phát hiện tình trạng thoát vị hoành hoặc các bất thường khác liên quan đến đường tiêu hóa.

Dựa trên kết quả từ các phương pháp chẩn đoán, bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị thích hợp cho bệnh nhân.

Cách phòng ngừa

Phòng ngừa trào ngược dạ dày thực quản là một phần quan trọng trong việc kiểm soát và giảm thiểu triệu chứng. Những thay đổi lối sống sau đây có thể giúp bạn giảm nguy cơ mắc bệnh:

• Ăn uống lành mạnh: Hạn chế các thức ăn cay, chua, nhiều dầu mỡ và các đồ uống có cồn hoặc caffein. Nên ăn những bữa ăn nhỏ, đều đặn và tránh ăn quá no, đặc biệt là vào buổi tối.

• Không nằm ngay sau khi ăn: Sau khi ăn, bạn nên đợi ít nhất 2-3 giờ trước khi nằm xuống hoặc đi ngủ để giảm nguy cơ trào ngược.

• Giảm cân: Nếu bạn đang thừa cân, việc giảm cân sẽ giúp giảm áp lực lên dạ dày và cải thiện các triệu chứng trào ngược.

• Tránh mặc quần áo bó sát: Quần áo chật có thể tạo áp lực lên dạ dày, làm tăng khả năng trào ngược axit.

• Dừng hút thuốc: Nicotine có thể làm yếu cơ vòng thực quản, tạo điều kiện cho axit dạ dày trào ngược. Việc bỏ thuốc lá sẽ giúp giảm nguy cơ mắc GERD.

• Ngủ nghiêng về bên trái: Khi ngủ, nằm nghiêng về bên trái có thể giúp giảm trào ngược dạ dày, vì nó giúp thức ăn trong dạ dày dễ dàng di chuyển xuống ruột mà không trào ngược lại thực quản.

• Sử dụng thuốc đúng cách: Nếu bác sĩ chỉ định thuốc kháng axit hoặc các loại thuốc điều trị trào ngược, bạn nên tuân thủ đúng liều lượng và hướng dẫn sử dụng.

Với các biện pháp phòng ngừa này, bạn có thể giảm thiểu triệu chứng trào ngược dạ dày và cải thiện chất lượng cuộc sống .

Phương pháp điều trị

Trào ngược dạ dày thực quản (GERD) có thể được điều trị bằng nhiều phương pháp khác nhau tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng và đặc điểm của từng bệnh nhân. Dưới đây là các phương pháp điều trị hiệu quả thường được áp dụng.

Điều trị bằng thuốc

Điều trị bằng thuốc là phương pháp phổ biến và mang lại hiệu quả nhanh chóng trong việc kiểm soát triệu chứng trào ngược dạ dày và giảm thiểu các cơn đau họng. Các loại thuốc Tây y phổ biến bao gồm:

• Thuốc kháng axit: Các thuốc như Maalox, Tums, hoặc Gaviscon có tác dụng trung hòa axit dạ dày, giúp giảm cảm giác nóng rát và giảm đau họng do trào ngược.

• Thuốc ức chế bơm proton (PPI): Những thuốc như omeprazole (Losec), lansoprazole (Prevacid) giúp ức chế sản xuất axit dạ dày, từ đó giảm bớt triệu chứng trào ngược và bảo vệ niêm mạc thực quản.

• Thuốc kháng histamin H2: Thuốc như ranitidine (Zantac), famotidine (Pepcid) giúp làm giảm lượng axit trong dạ dày, giảm nguy cơ trào ngược axit và ngăn ngừa viêm thực quản.

• Thuốc bảo vệ niêm mạc: Sucralfate có tác dụng bảo vệ lớp niêm mạc dạ dày và thực quản khỏi sự tác động của axit, giúp làm dịu các triệu chứng của trào ngược dạ dày.

Các thuốc này có thể giúp giảm triệu chứng và cải thiện tình trạng đau họng. Tuy nhiên, cần sử dụng đúng liều lượng và theo chỉ dẫn của bác sĩ để tránh tác dụng phụ và đảm bảo hiệu quả điều trị.

Điều trị không dùng thuốc

Ngoài thuốc, việc thay đổi thói quen sinh hoạt và áp dụng các phương pháp không dùng thuốc cũng rất quan trọng trong việc điều trị trào ngược dạ dày. Những phương pháp này có thể bao gồm:

• Phẫu thuật và can thiệp y khoa: Trong các trường hợp trào ngược dạ dày nặng, khi các biện pháp điều trị bằng thuốc không hiệu quả, phẫu thuật có thể là giải pháp. Một trong những phương pháp phổ biến là phẫu thuật Nissen fundoplication, trong đó phần trên của dạ dày được quấn quanh thực quản dưới để ngăn chặn trào ngược.

• Liệu pháp vật lý trị liệu: Các bài tập giúp tăng cường cơ bắp vùng bụng và cơ vòng thực quản có thể giúp giảm áp lực lên dạ dày và ngăn ngừa trào ngược. Ngoài ra, sử dụng các thiết bị hỗ trợ như máy tập hoặc liệu pháp nhiệt trị liệu cũng có thể hỗ trợ điều trị.

• Liệu pháp tâm lý và điều chỉnh hành vi: Trào ngược dạ dày có thể được kích thích hoặc nghiêm trọng hơn bởi căng thẳng và stress. Điều trị bằng liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) hoặc tham vấn tâm lý có thể giúp giảm thiểu các yếu tố tâm lý góp phần vào tình trạng này.

Điều trị bằng y học cổ truyền

Y học cổ truyền cũng có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc điều trị trào ngược dạ dày và đau họng, với các phương pháp như:

• Châm cứu và bấm huyệt: Châm cứu được coi là phương pháp hiệu quả trong việc giảm đau và cải thiện tình trạng viêm thực quản do trào ngược dạ dày. Các huyệt vị như Hegu (LI4), Neiguan (PC6) có thể giúp cải thiện lưu thông khí huyết và giảm cơn đau do trào ngược.

• Thuốc thảo dược: Trong y học cổ truyền, các loại thảo dược như gừng, bạc hà, quế được sử dụng để làm dịu dạ dày và hỗ trợ tiêu hóa. Gừng có tính ấm, giúp giảm co thắt dạ dày và hạn chế tình trạng trào ngược. Bạc hà giúp làm dịu cơn co thắt và cải thiện tiêu hóa, trong khi quế có tác dụng giảm viêm và giúp dạ dày hoạt động hiệu quả hơn.

• Các phương pháp khác: Các bài thuốc dân gian như uống trà gừng hoặc trà bạc hà có thể hỗ trợ làm giảm tình trạng ợ chua và giảm đau họng hiệu quả.

Những phương pháp này cần được sử dụng phối hợp với các biện pháp điều trị hiện đại để đạt được hiệu quả tối ưu trong việc kiểm soát triệu chứng của trào ngược dạ dày.

Trào ngược dạ dày đau họng có thể được kiểm soát và điều trị hiệu quả nếu áp dụng đúng phương pháp điều trị. Tình trạng này đòi hỏi sự kết hợp giữa thuốc Tây y, thay đổi thói quen sinh hoạt và có thể sử dụng các phương pháp y học cổ truyền để giảm thiểu triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống.