Trào Ngược Dạ Dày Gây Viêm Xoang: Nguyên Nhân, Biểu Hiện và Cách Điều Trị

Trào ngược dạ dày thực quản (GERD) là một tình trạng bệnh lý khá phổ biến, nhưng ít ai biết rằng nó không chỉ ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa mà còn có thể liên quan đến các vấn đề sức khỏe khác, bao gồm viêm xoang. Tình trạng này xảy ra khi axit dạ dày trào ngược lên thực quản, gây ra cảm giác nóng rát, khó chịu và thậm chí có thể lan tới các cơ quan khác trong cơ thể, như xoang. Viêm xoang do trào ngược dạ dày thực sự không phải là một vấn đề hiếm gặp và thường khó nhận ra, bởi những triệu chứng của viêm xoang có thể dễ dàng nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng khám phá mối liên hệ giữa trào ngược dạ dày và viêm xoang, cũng như những phương pháp điều trị hiệu quả để giảm thiểu các triệu chứng khó chịu do tình trạng này gây ra​​.

Định nghĩa

Trào ngược dạ dày thực quản (GERD) là một tình trạng bệnh lý xảy ra khi axit dạ dày trào ngược lên thực quản, gây ra các triệu chứng khó chịu như ợ nóng, cảm giác nóng rát ở ngực, hoặc khó nuốt. Điều này xảy ra do cơ vòng thực quản dưới không đóng kín đúng cách, cho phép thức ăn và axit từ dạ dày trở lại thực quản. Khi axit dạ dày tiếp xúc với niêm mạc thực quản, có thể gây viêm, làm tổn thương mô và dẫn đến các triệu chứng như ho, khản tiếng, hoặc cảm giác vướng víu trong cổ họng. Khi tình trạng này kéo dài, nó có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và có thể gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn.

Nguyên nhân

Trào ngược dạ dày thực quản không chỉ gây khó chịu ở đường tiêu hóa mà còn có thể là yếu tố gây ra các bệnh lý khác như viêm xoang. Nguyên nhân chính của tình trạng này chủ yếu liên quan đến cơ chế bệnh lý và các yếu tố tác động khác. Dưới đây là những yếu tố chính có thể gây trào ngược dạ dày thực quản, góp phần vào việc kích thích sự phát triển của viêm xoang.

Cơ chế bệnh lý gây ra triệu chứng

• Rối loạn cơ vòng thực quản: Cơ vòng thực quản dưới không đóng kín đúng cách, cho phép axit và thức ăn trào ngược lên thực quản, gây ra các triệu chứng như ợ nóng và cảm giác đau rát.

• Tăng áp lực dạ dày: Khi có sự gia tăng áp lực trong dạ dày, chẳng hạn như khi ăn quá no, gập người sau khi ăn, hoặc trong quá trình mang thai, axit dạ dày dễ dàng trào ngược lên thực quản.

• Hội chứng trào ngược dạ dày: Các triệu chứng thường xuyên của GERD, nếu không được điều trị, có thể dẫn đến các biến chứng như viêm niêm mạc thực quản, viêm họng, và các vấn đề về hô hấp, bao gồm viêm xoang​​.

Nguyên nhân khác

• Thói quen ăn uống không lành mạnh: Tiêu thụ thực phẩm cay, chua, nhiều dầu mỡ hoặc đồ uống có cồn có thể làm tăng nguy cơ trào ngược dạ dày thực quản. Các thực phẩm này làm giảm khả năng đóng chặt của cơ vòng thực quản dưới, dẫn đến tình trạng trào ngược.

• Tình trạng thừa cân hoặc béo phì: Khi trọng lượng cơ thể tăng lên, áp lực lên dạ dày cũng gia tăng, góp phần vào việc axit dạ dày trào ngược lên thực quản.

• Hút thuốc lá và uống rượu: Thuốc lá và rượu làm giãn cơ vòng thực quản dưới, tăng khả năng trào ngược axit từ dạ dày lên thực quản​​.

Biểu hiện

Trào ngược dạ dày thực quản có thể gây ra một loạt các triệu chứng ảnh hưởng đến cả hệ tiêu hóa và các cơ quan khác. Các triệu chứng phổ biến của bệnh bao gồm:

• Ợ nóng: Là cảm giác nóng rát ở ngực, đặc biệt khi ăn no hoặc khi nằm xuống.

• Khó nuốt: Người bệnh có thể cảm thấy vướng, đau khi nuốt thức ăn hoặc nước uống.

• Ho khan: Ho kéo dài mà không có đờm, đặc biệt vào ban đêm, thường liên quan đến kích thích từ axit dạ dày.

• Khản tiếng: Do axit dạ dày trào ngược lên vùng họng, gây viêm thanh quản và thay đổi giọng nói.

• Chứng đầy bụng và khó tiêu: Người bệnh có thể cảm thấy chướng bụng, khó tiêu, đặc biệt là sau khi ăn.

• Buồn nôn: Cảm giác buồn nôn sau khi ăn hoặc vào buổi sáng .

Biến chứng

Nếu không được điều trị kịp thời, trào ngược dạ dày thực quản có thể dẫn đến một số biến chứng nghiêm trọng, bao gồm:

Tổn thương thực quản

• Viêm loét thực quản: Sự trào ngược liên tục của axit dạ dày có thể gây viêm, loét niêm mạc thực quản.

• Hẹp thực quản: Tình trạng này gây khó khăn trong việc nuốt thức ăn do mô sẹo hình thành từ viêm lâu dài.

• Ung thư thực quản: Trào ngược dạ dày kéo dài có thể làm tăng nguy cơ phát triển ung thư thực quản.

Vấn đề hô hấp

• Viêm xoang: Trào ngược dạ dày có thể dẫn đến viêm mũi, viêm xoang do axit ảnh hưởng đến các khoang mũi và xoang.

• Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD): Tình trạng viêm mãn tính do trào ngược có thể làm tăng mức độ nặng của bệnh phổi tắc nghẽn.

Các vấn đề khác

• Khó thở: Trào ngược dạ dày có thể gây kích thích đường thở, dẫn đến ho và khó thở .

Đối tượng có nguy cơ cao

Trào ngược dạ dày thực quản (GERD) có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai, nhưng một số nhóm đối tượng có nguy cơ mắc phải tình trạng này cao hơn. Việc nhận biết sớm nhóm nguy cơ có thể giúp ngăn ngừa hoặc điều trị bệnh hiệu quả hơn.

• Người thừa cân hoặc béo phì: Trọng lượng cơ thể tăng lên tạo áp lực lên dạ dày, làm tăng nguy cơ axit dạ dày trào ngược lên thực quản.

• Người có thói quen ăn uống không lành mạnh: Thực phẩm có nhiều dầu mỡ, cay, chua hoặc đồ uống có cồn, caffein có thể làm giảm chức năng của cơ vòng thực quản dưới, từ đó dễ dẫn đến trào ngược.

• Người hút thuốc lá: Nicotine trong thuốc lá làm giãn cơ vòng thực quản dưới, cho phép axit dạ dày trào ngược vào thực quản.

• Người uống rượu: Rượu có thể làm giãn cơ vòng thực quản dưới và tăng sự tiết axit dạ dày, tạo điều kiện cho trào ngược.

• Người cao tuổi: Theo độ tuổi, cơ vòng thực quản dưới có thể suy yếu, khiến cho khả năng ngăn ngừa trào ngược kém đi.

• Phụ nữ mang thai: Sự thay đổi hormone trong thai kỳ có thể làm giãn cơ vòng thực quản dưới, đồng thời sự gia tăng áp lực từ tử cung lên dạ dày cũng là yếu tố nguy cơ.

• Người bị các bệnh lý tiêu hóa khác: Những người mắc bệnh viêm loét dạ dày tá tràng, viêm thực quản, hoặc có tiền sử phẫu thuật dạ dày có thể dễ bị trào ngược​.

Khi nào cần gặp bác sĩ

Trào ngược dạ dày thực quản có thể trở thành một vấn đề nghiêm trọng nếu không được điều trị đúng cách. Việc nhận diện các dấu hiệu cần gặp bác sĩ kịp thời sẽ giúp ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm.

• Triệu chứng không thuyên giảm: Nếu tình trạng ợ nóng, khó nuốt hoặc ho kéo dài mà không thuyên giảm dù đã thay đổi chế độ ăn uống và lối sống.

• Các triệu chứng nghiêm trọng: Nếu có cảm giác đau ngực dữ dội, khó thở, hoặc ho có máu.

• Sụt cân không rõ nguyên nhân: Nếu bạn gặp phải tình trạng sụt cân nhanh chóng mà không có lý do rõ ràng, đây có thể là dấu hiệu của biến chứng nghiêm trọng.

• Khó nuốt thức ăn: Nếu bạn cảm thấy thức ăn bị vướng lại trong cổ họng hoặc có cảm giác nghẹn khi nuốt.

• Trào ngược nhiều lần trong ngày: Nếu triệu chứng trào ngược xuất hiện nhiều hơn hai lần một tuần và không có cải thiện với thay đổi lối sống, bạn nên gặp bác sĩ​​.

Chẩn đoán

Để chẩn đoán trào ngược dạ dày thực quản, bác sĩ sẽ tiến hành một số bước thăm khám và xét nghiệm nhằm xác định mức độ nghiêm trọng của bệnh.

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh, triệu chứng cụ thể như khi nào bạn cảm thấy khó chịu, mức độ của triệu chứng và thói quen ăn uống.

• Nội soi dạ dày – thực quản: Là phương pháp phổ biến nhất để kiểm tra tình trạng niêm mạc thực quản và xác định có viêm hoặc loét thực quản hay không.

• Xét nghiệm pH thực quản: Phương pháp này giúp đo lường mức độ axit trong thực quản để xác định có phải trào ngược dạ dày gây ra các triệu chứng.

• Chụp X-quang dạ dày: Được thực hiện khi bác sĩ nghi ngờ có các vấn đề cấu trúc như hẹp thực quản hoặc thoát vị hoành.

• Biến chứng tiềm ẩn: Đối với các trường hợp nghiêm trọng, bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm khác như sinh thiết hoặc xét nghiệm tế bào để kiểm tra sự phát triển của ung thư​​.

Cách phòng ngừa

Để giảm thiểu nguy cơ mắc trào ngược dạ dày thực quản và giảm triệu chứng khi đã mắc bệnh, người bệnh cần thực hiện các biện pháp phòng ngừa dưới đây:

• Giảm cân: Duy trì trọng lượng cơ thể khỏe mạnh giúp giảm áp lực lên dạ dày, giảm nguy cơ trào ngược.

• Ăn uống lành mạnh: Tránh các thực phẩm gây kích thích như thức ăn cay, chua, dầu mỡ, caffein, và đồ uống có cồn. Nên ăn nhiều bữa nhỏ thay vì một bữa lớn trong ngày.

• Không nằm ngay sau khi ăn: Nên đợi ít nhất hai giờ trước khi nằm để dạ dày có đủ thời gian tiêu hóa thức ăn.

• Tránh hút thuốc và uống rượu: Hút thuốc làm giảm khả năng cơ vòng thực quản dưới đóng chặt, còn rượu có thể làm tăng tiết axit dạ dày.

• Tăng cường hoạt động thể chất: Tập thể dục đều đặn giúp giảm cân, cải thiện khả năng tiêu hóa và làm giảm áp lực lên dạ dày.

• Sử dụng thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ: Nếu bạn bị trào ngược dạ dày thực quản, bác sĩ có thể chỉ định các loại thuốc giảm axit dạ dày hoặc thuốc điều chỉnh khả năng đóng cơ vòng thực quản dưới.

• Ngủ nghiêng bên trái: Điều này giúp giảm nguy cơ trào ngược khi bạn nằm ngủ, bởi khi nằm nghiêng bên trái, dạ dày và thực quản ở vị trí thuận lợi hơn​​.

Phương pháp điều trị

Để điều trị hiệu quả tình trạng trào ngược dạ dày gây viêm xoang, người bệnh cần tuân thủ các phương pháp điều trị đa dạng, bao gồm việc sử dụng thuốc, thay đổi lối sống, hoặc áp dụng các phương pháp điều trị từ y học cổ truyền. Mỗi phương pháp có những ưu điểm và hạn chế riêng, và bác sĩ sẽ dựa vào tình trạng cụ thể để lựa chọn phương án phù hợp.

Điều trị bằng thuốc

Khi trào ngược dạ dày không thể kiểm soát chỉ bằng thay đổi lối sống, các loại thuốc Tây y sẽ được bác sĩ chỉ định để giảm triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng.

• Thuốc kháng axit (antacids): Đây là loại thuốc đầu tiên được sử dụng để làm giảm acid dạ dày, giúp làm dịu các triệu chứng ợ nóng và khó tiêu. Ví dụ như Maalox, Tums, hay Gaviscon. Các thuốc này trung hòa axit trong dạ dày, giúp giảm cơn đau tức thời.

• Thuốc ức chế bơm proton (PPI): Đây là nhóm thuốc mạnh mẽ hơn trong việc giảm tiết axit dạ dày. Ví dụ như Omeprazole, Lansoprazole, Esomeprazole. Các thuốc này giúp giảm acid dạ dày trong thời gian dài, ngăn ngừa các triệu chứng trào ngược tái phát.

• Thuốc ức chế histamine H2 (H2 blockers): Ví dụ như Ranitidine và Famotidine, giúp giảm lượng acid dạ dày tiết ra, từ đó giảm bớt các triệu chứng của trào ngược. Các thuốc này có tác dụng nhanh và giúp cải thiện triệu chứng trong thời gian ngắn.

• Thuốc prokinetic: Những thuốc này giúp cải thiện chức năng tiêu hóa bằng cách tăng cường sự co bóp của dạ dày và ruột, giúp thức ăn di chuyển nhanh hơn. Ví dụ như Domperidone và Metoclopramide. Các thuốc này giúp ngăn ngừa tình trạng ứ đọng thực phẩm và acid dạ dày.

Mặc dù thuốc có thể giúp giảm triệu chứng nhanh chóng, nhưng việc lạm dụng thuốc kháng axit hoặc PPI trong thời gian dài có thể gây tác dụng phụ như đau đầu, tiêu chảy, hoặc loãng xương​​.

Điều trị không dùng thuốc

Ngoài thuốc, một số phương pháp không dùng thuốc cũng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát tình trạng trào ngược dạ dày.

• Thay đổi chế độ ăn uống: Việc tránh các thực phẩm kích thích như đồ ăn cay, chua, dầu mỡ, và caffein sẽ giúp giảm tình trạng trào ngược. Nên ăn các bữa nhỏ và thường xuyên để giảm áp lực lên dạ dày. Ngoài ra, tránh ăn ngay trước khi đi ngủ sẽ giúp dạ dày có thời gian tiêu hóa thức ăn trước khi nằm.

• Tăng cường vận động: Tập thể dục nhẹ nhàng như đi bộ sẽ giúp cải thiện tiêu hóa và giảm áp lực lên dạ dày. Tuy nhiên, tránh các hoạt động thể thao nặng ngay sau khi ăn.

• Nâng cao đầu khi ngủ: Người bệnh nên nâng cao đầu giường từ 15 đến 20 cm để giúp giảm tình trạng trào ngược khi ngủ.

• Phẫu thuật: Trong trường hợp bệnh lý nặng hoặc không đáp ứng với thuốc, phẫu thuật có thể được xem xét. Phẫu thuật Nissen fundoplication là một phương pháp phổ biến để tăng cường chức năng của cơ vòng thực quản dưới, giúp ngăn ngừa trào ngược dạ dày​.

Điều trị bằng y học cổ truyền

Y học cổ truyền cũng có những phương pháp giúp điều trị trào ngược dạ dày, đặc biệt là những trường hợp có biểu hiện viêm xoang đi kèm.

• Châm cứu: Châm cứu là một phương pháp phổ biến trong y học cổ truyền giúp cân bằng năng lượng trong cơ thể, giảm triệu chứng đau rát và khó chịu do trào ngược. Châm cứu tác động đến các huyệt vị trên cơ thể, giúp tăng cường lưu thông khí huyết và hỗ trợ tiêu hóa. Một số huyệt vị thường được sử dụng như huyệt Thừa sơn, Tý nhu, Hạ quản, giúp điều trị các vấn đề về dạ dày và xoang.

• Bấm huyệt: Bấm huyệt cũng được sử dụng để làm giảm các triệu chứng trào ngược, giảm căng thẳng và giúp thư giãn cơ thể. Những huyệt như Hợp cốc và Liệt khuyết có tác dụng làm giảm cơn đau và giúp cải thiện tiêu hóa.

• Sử dụng thảo dược: Trong y học cổ truyền, các thảo dược như Cam thảo, Gừng, Nhân sâm được sử dụng để điều trị trào ngược dạ dày. Các thảo dược này có tác dụng hỗ trợ tiêu hóa, giảm viêm và làm dịu niêm mạc dạ dày. Cam thảo giúp giảm axit dạ dày, còn gừng có tác dụng kháng viêm và cải thiện lưu thông khí huyết​.

Phương pháp y học cổ truyền không chỉ giúp giảm triệu chứng mà còn giúp cơ thể phục hồi sức khỏe tổng thể, giảm bớt tình trạng căng thẳng, lo âu vốn là những yếu tố góp phần làm trầm trọng thêm tình trạng trào ngược dạ dày​​.

Để đối phó với tình trạng trào ngược dạ dày gây viêm xoang, việc áp dụng kết hợp giữa các phương pháp điều trị hiện đại và cổ truyền có thể mang lại hiệu quả lâu dài. Cả thuốc Tây y, liệu pháp không dùng thuốc và y học cổ truyền đều góp phần làm giảm triệu chứng và cải thiện chất lượng sống cho bệnh nhân.