Huyệt Công Tôn

Vị trí huyệt Công Tôn

Huyệt Công Tôn hay còn gọi là huyệt Hoàng Đế, là một huyệt đạo quan trọng trong y học cổ truyền. Tên gọi "Hoàng Đế" bắt nguồn từ việc các thái y thời xưa thường dùng huyệt này để giúp vua chúa thư giãn, điều hòa khí huyết. Trong Đông y, tim được ví như "vua" của các tạng phủ, và huyệt Công Tôn có mối liên hệ mật thiết với tim, giúp điều hòa chức năng của tạng này.

Đặc tính:

• Huyệt thứ 4 của kinh Tỳ.
• Huyệt Lạc, thuộc nhóm 15 huyệt Lạc.
• Huyệt giao hội của Mạch Xung (một trong bát mạch giao hội).
• Huyệt đặc biệt để châm cứu trong các bệnh về dạ dày, như nôn mửa, đau bụng.

Xuất xứ: Thiên "Kinh Mạch".

Vị trí: Huyệt Công Tôn nằm ở vùng gan bàn chân, cụ thể là:

• Chỗ lõm: Nằm ở chỗ lõm ngay dưới khớp nối giữa xương bàn chân thứ nhất (xương ngón chân cái) và xương cổ chân.
• Đường tiếp giáp: Nằm trên đường tiếp giáp giữa da gan bàn chân và mu bàn chân, ở bờ trong của bàn chân.
• Từ đỉnh xương mu bàn chân: Kéo thẳng xuống dưới từ đỉnh cao nhất của xương mu bàn chân thứ nhất, huyệt nằm ngay dưới chỗ lõm của xương.

Cách xác định:

• Để bàn chân thư giãn, ngón chân cái duỗi thẳng.
• Sờ tìm khớp nối giữa xương bàn chân thứ nhất và xương cổ chân.
• Huyệt Công Tôn nằm ở chỗ lõm ngay dưới khớp này, ở bờ trong của bàn chân.

Giải phẫu: Huyệt này nằm ở vị trí  khá  nông,  dưới da  là  các  cơ  bàn chân  như  cơ  dạng  ngón chân cái,  cơ  gấp  ngón chân cái.  Các  nhánh  của  dây thần kinh  chày sau  chi phối  vận động  cơ  tại  vùng  này.  Vùng da  huyệt  được  thần kinh  L5  chi phối  cảm giác.

Công dụng của huyệt Công Tôn

Theo y học cổ truyền:

• Ích tỳ vị: Bồi bổ tỳ vị, kích thích tiêu hóa, tăng cường chức năng vận hóa của tỳ vị.
• Hòa mạch xung: Điều hòa khí huyết trong mạch xung, giúp mạch đập đều và mạnh mẽ hơn.
• Lý khí cơ: Điều hòa khí trong cơ thể, giúp khí huyết lưu thông thuận lợi.
• Điều huyết hải: Điều hòa chức năng của huyết hải (tử cung ở nữ giới), giúp điều hòa kinh nguyệt.

Tác dụng điều trị:

• Các bệnh lý về tiêu hóa: Đau dạ dày, khó tiêu, nôn mửa, tiêu chảy, kiết lỵ, táo bón...
• Các bệnh lý về phụ khoa: Đau bụng kinh, kinh nguyệt không đều, rối loạn kinh nguyệt...
• Các bệnh lý về thần kinh: Đau đầu, chóng mặt, mất ngủ, lo âu...
• Các bệnh lý khác: Đau lưng, đau thần kinh tọa, cao huyết áp…

Cơ chế tác dụng:

• Điều hòa kinh lạc: Huyệt Công Tôn nằm trên kinh Tỳ, có tác dụng điều hòa khí huyết trong kinh mạch, thông kinh hoạt lạc, giúp cơ thể khỏe mạnh.
• Điều hòa tạng phủ: Huyệt có tác dụng điều hòa chức năng của tỳ vị, gan, thận... giúp cải thiện chức năng hệ tiêu hóa, bài tiết.
• An thần: Tác động lên huyệt Công Tôn giúp an thần, giảm căng thẳng, lo âu.

Hướng dẫn thực hành

Huyệt Công Tôn là một huyệt đạo quan trọng trên kinh Tỳ, có tác dụng kiện tỳ ích vị, hòa huyết thông lạc. Tác động vào huyệt Công Tôn có thể giúp điều trị nhiều bệnh lý liên quan đến tiêu hóa, tim mạch, thần kinh...

Các phương pháp tác động:

Châm cứu:

• Tư thế: Nằm ngửa hoặc ngồi thoải mái, bàn chân thư giãn.
• Châm thẳng, hướng mũi kim tới huyệt Dũng Tuyền (huyệt ở giữa lòng bàn chân).
• Độ sâu từ 0,5 - 1 thốn.
• Sau khi kim đã được đưa vào huyệt đến độ sâu thích hợp, bác sĩ sẽ thực hiện động tác xoay kim nhẹ nhàng theo cả hai chiều kim đồng hồ và ngược chiều kim đồng hồ, mỗi chiều khoảng 1-2 vòng.
• Thời gian lưu kim từ 15 - 20 phút.
• Lưu ý:
  • Hãy đảm bảo kim châm đã được tiệt trùng để phòng ngừa nguy cơ nhiễm trùng.
  • Không châm quá sâu hoặc quá mạnh có thể gây tổn thương các mô xung quanh.
  • Trong quá trình châm cứu, nếu có cảm giác đau nhức dữ dội hoặc chảy máu nhiều, người bệnh cần thông báo ngay cho bác sĩ để được xử lý kịp thời.

Cứu:

• Tư thế người bệnh khi cứu huyệt cũng giống như khi châm cứu.
• Có thể cứu trực tiếp bằng cách hơ ngải cứu trên da hoặc cứu gián tiếp qua một lớp gừng, muối.
• Số lượng tráng cứu từ 3 - 5 tráng.
• Lưu ý: Cần điều chỉnh khoảng cách giữa điếu ngải và da để tránh bỏng. Việc kéo dài thời gian cứu có thể dẫn đến bỏng rát hoặc khiến da bị khô.

Ôn cứu:

• Tư thế: Tương tự như khi châm cứu.
• Sử dụng hộp ôn cứu để áp vào huyệt.
• Thời gian ôn cứu từ 5 - 10 phút.
• Cẩn trọng: Không nên để hộp ôn cứu quá nóng, có thể làm bỏng da.

Bấm huyệt:

• Tư thế: Tương tự như khi châm cứu.
• Sử dụng ngón tay cái day ấn huyệt theo vòng tròn nhỏ, thực hiện nhẹ nhàng và chậm rãi.
• Điều chỉnh lực ấn vừa phải, đủ để cảm nhận được huyệt nhưng không gây đau hoặc khó chịu.
• Thời gian day ấn mỗi lần 3 - 5 phút.

Ghi chú: Huyệt Công Tôn còn được biết đến với tên gọi "huyệt hồi sinh" trong Bí Thuật Hồi Sinh của Nhật. Khi bị ngất xỉu, có thể dùng ngón tay cái đấm mạnh vào huyệt này để giúp bệnh nhân tỉnh lại.

Lưu ý khi tác động huyệt Công Tôn

• Bạn cần xác định chính xác vị trí huyệt Công Tôn để tránh tổn thương các vùng lân cận.
• Lựa chọn phương pháp tác động phù hợp với tình trạng bệnh và thể trạng.
• Nắm vững kỹ thuật châm cứu và bấm huyệt để tránh gây đau hoặc tổn thương.
• Điều chỉnh thời gian châm cứu hoặc bấm huyệt cho phù hợp. Không nên sử dụng lực tác động quá mạnh hoặc quá lâu.
• Theo dõi cơ thể sau khi tác động huyệt. Nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, bạn cần dừng lại ngay và báo cho bác sĩ.
• Huyệt Công Tôn có thể gây co bóp tử cung nên không được sử dụng cho phụ nữ có thai.
• Thận trọng với người có bệnh lý nền như tim mạch, huyết áp, tiểu đường...
• Vệ sinh tay và vùng da sạch sẽ trước và sau khi tác động huyệt để tránh nhiễm trùng.

Huyệt Công Tôn là một huyệt đạo đa năng, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Tuy nhiên, việc tác động lên huyệt này cần được thực hiện đúng cách và có sự hướng dẫn của người có chuyên môn. Hy vọng bài viết đã giúp bạn hiểu rõ hơn về huyệt đạo này và cách sử dụng an toàn, hiệu quả.