Thoát Vị Đĩa Đệm Đốt Sống Cổ

Thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ là một trong những dạng phổ biến nhất của chứng thoát vị đĩa đệm. Với tính chất nguy hiểm, diễn biến khó lường, nguy cơ trẻ hóa cùng các tổn thương không thể phục hồi nếu chủ quan đã khiến căn bệnh này trở thành nỗi ám ảnh của nhiều người. Bài chia sẻ dưới đây sẽ gửi tới độc giả những kiến thức cần thiết nhất về phương pháp điều trị và phòng ngừa hiệu quả nhất. 

Thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ là bệnh gì?

Đĩa đệm là một tổ chức nằm giữa các đốt sống có vai trò nâng đỡ, phân tán trọng lực giúp cơ thể con người thực hiện các hoạt động sinh hoạt hằng ngày một cách dễ dàng, giảm lực ma sát giữa các đốt sống. Cấu trúc của đĩa đệm bao gồm các vòng xơ bao bọc bên ngoài và nhân nhầy ở giữa có hình dạng một khối nguyên gần giống như thạch, trong suốt.

Cột sống có cấu trúc hình chữ S, kéo dài từ hộp sọ xuống xương chậu. Trong đó, cột sống cổ chính là “cầu nối” giữa đầu và xương sống. Phần cổ tới tới 7 đốt sống có chứa tủy, có mối quan hệ mật thiết với các dây thần kinh cánh tay, bàn tay và toàn bộ phần trên của cơ thể. Bộ phận này có nhiệm vụ tiếp nhận sóng giữa thành não và tủy sống. 

Vai trò của tủy sống chính là dẫn truyền xung động từ dưới lên (hướng tâm) và luồng vận động từ trên xuống (ly tâm), dẫn truyền các tín hiệu từ não tới các các cơ quan trong cơ thể. Chính vì vậy, chỉ một tổn thương nhỏ ở tủy sống cổ cũng có thể dẫn tới liệt tứ chi.

Thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ là hiện tượng phần nhân nhầy bên trong đĩa đệm thoát ra ngoài vòng xơ khi có dấu hiệu lão hóa, đứt rách, tổn thương. Một phần của nhân sẽ chèn ép, tạo áp lực lên các dây thần kinh ở cổ và đặc biệt là phần tủy sống. 

Các dạng thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ thường gặp

Trong số 7 đốt sống cổ, những phần dễ bị ảnh hưởng nhất là C3 – C4, C5 – C6, C6 – C7

• Thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ C3 C4: C3 – C4 là các đốt sống đảm bảo hoạt động của cổ, vai, phần dưới cột sống thông qua kết nối với dây chằng và bao hoạt dịch, sụn khớp bên trong.
• Thoát vị đĩa đệm cột sống cổ C5 C6: Là bộ phận được cấu tạo nhờ thân đốt sống, vòm đốt sống và hình thành mặt trên của sụn khớp. Bộ phận này có nhiệm vụ giảm ma sát khi hoạt động.
• Đốt sống C6 – C7: Mặc dù có cấu tạo tương tự với các phần đốt sống khác, tuy nhiên các đốt C6 – C7 có khả năng kết nối cổ và phần đầu tiên của ngực, bảo vệ các dây thần kinh điều khiển cử động của phần tay như nâng cổ tay, khuỷu tay, co duỗi ngón tay.

Các cấp độ của bệnh thoát vị đốt sống cổ

Thoát vị đĩa đệm thường diễn biến theo 4 giai đoạn chính. Từ khi mới khởi phát cho tới khi xuất hiện tổn thương vĩnh viễn.

• Giai đoạn 1: Phình lồi đĩa đệm. Trong giai đoạn này, mặc dù lớp màng bao xơ vẫn chưa có dấu hiệu tổn thương nhưng phần nhân có dấu hiệu sưng lên, tạo lực ép, gây ra các cơn đau nhức dạng nhẹ.
• Giai đoạn 2: Sa đĩa đệm. Lớp bao xơ dưới sự tác động của nhân nhầy đã có dấu hiệu suy yếu, xuất hiện sự chèn ép lên dây thần kinh.
• Giai đoạn 3: Thoát vị đĩa đệm thực sự. Người bệnh có thể cảm thấy các cơn đau nhức dữ dội do tổn thương tủy sống và dây thần kinh.
• Giai đoạn 4: Thoát vị mảnh rời. Phần nhân nhầy khi thoát ra ngoài không còn là một khối đồng nhất mà xuất hiện mảng nhỏ, tách rời. Đây là giai đoạn đặc biệt nguy hiểm với nguy cơ biến chứng cao.

Dựa trên diễn biến của bệnh và mức độ tổn thương, các chuyên gia đã chia thoát vị đĩa đệm thành các cấp độ như sau:

• Cấp độ 1: Đau nhức xuất hiện ở vùng cổ lâu ngày chuyển sang vùng vai, gáy và lan xuống lưng. Tần suất và mức độ sẽ gia tăng hơn khi người bệnh làm việc hoặc di chuyển, thậm chí khó quay đầu, cứng cổ.
• Cấp độ 2: Tần suất tái phát của các cơn đau diễn biến phức tạp, có thể đi kèm với đau đầu, hốc mắt hoặc tai, dễ có dấu hiệu vẹo cổ.
• Cấp độ 3: Bệnh nhân thường có các dấu hiệu như đau vùng chẩm, trán, đau vai gáy, mất khả năng cầm nắm, cử động bàn tay. Một số trường hợp xuất hiện các triệu chứng đi kèm khác như đau đầu, hoa mắt, mất tập trung…
• Cấp độ mãn tính: Bệnh ở giai đoạn cấp tính khi không được điều trị kịp thời sẽ nhanh chóng chuyển sang thể mãn gây cản trở hoạt động thường ngày, đau nhức dữ dội và nguy cơ biến chứng cao.

Nguyên nhân thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ

Dựa trên các nguyên nhân gây bệnh, các bác sĩ có thể giúp người bệnh đưa ra phác đồ điều trị phù hợp nhất đồng thời giúp cho việc phòng ngừa phát huy hiệu quả tốt nhất. Dưới đây là một số yếu tố gây bệnh chủ yếu mà bạn đọc nên biết:

• Yếu tố di truyền: Rất nhiều nghiên cứu đã chứng minh người sinh ra trong gia đình có bố hoặc mẹ từng điều trị bệnh lý xương khớp sẽ có khả năng tiếp nhận cùng một loại gen trội gây bệnh. Chính vì vậy, nguy cơ mắc bệnh ở những người này thường cao hơn so với nhóm bình thường thường khác.
• Chấn thương: Tai nạn, tổn thương trong quá trình làm việc, đi lại, hoạt động thể thao cũng có thể khiến ảnh hưởng tới chức năng của đốt sống cổ, làm lệch cấu trúc cột sống, khiến vòng bao sợi bị tổn thương, khiến khối nhân thoát ra ngoài. Đây là một trong những yếu tố gây bệnh chủ yếu mà người bệnh thường chủ quan và khó để phòng ngừa do tính khác quan, bất ngờ.
• Quá trình lão hóa: Sự lão hóa diễn ra ở mọi cơ quan của cơ thể khi con người, thể hiện rõ nhất ở chức năng xương khớp. Càng cao tuổi, khả năng tổng hợp, chuyển hóa, tiếp nhận canxi suy giảm đáng kể, mất dần đi lớp đệm sụn khớp, màng hoạt dịch suy yếu. Dễ dàng thấy ở người già thường cảm thấy đau nhức thường xuyên, cần nhiều thời gian cho việc phù hồi xương, đàn hồi kém, đau cứng khớp. Quá trình này chủ yếu diễn biến khi con người bắt đầu bước vào giai đoạn 40 – 50 tuổi.
• Thói quen làm việc: Việc ngồi một chỗ quá lâu, giữ nguyên tư thế và không có một chế độ nghỉ ngơi hợp lý là những nguyên nhân khiến tình trạng mắc thoát vị đĩa đệm cột sống cổ gia tăng. Thêm vào đó, thường xuyên mang vác vật nặng cũng là nguy cơ khiến cho cột sống bị lệch, đẩy nhanh quá trình lão hóa.
• Béo phì: Người béo phì, thừa cân sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn do không thường xuyên vận động, gặp khó khăn khi luyện tập thể dục thể thao, nạp quá nhiều chất đạm trong cơ thể, lớp mỡ gây chèn ép đến quá trình lưu thông máu.

Dấu hiệu thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ

Việc nhận diện kịp thời các biểu hiện của thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ không chỉ giúp người bệnh tránh khỏi sự nhầm lẫn trong chẩn đoán, lựa chọn các phương pháp điều trị mà còn góp phần không để bệnh tiến triển nhanh chóng. Dưới đây là một số dấu hiệu bất thường cần bạn đặc biệt chú ý:

• Đau vai gáy: Những cơn đau mỏi vai gáy là dấu hiệu đặc trưng nhất của căn bệnh này. Khi phần nhân đĩa đệm thoát ra khỏi lớp vòng bao xơ sẽ tạo áp lực lên dây thần kinh vai gáy, tủy sống. Từ đó cản trở quá trình lưu thông máu, dẫn tới các cơn đau nhức, tê mỏi vùng vai, gáy.
• Khó cử động ngón tay: Phần cổ tập trung rất nhiều các dây thần kinh vùng cổ, cánh tay, bàn tay, ngón tay. Các cơn đau có thể nhanh chóng lan từ phần cổ xuống phần vai và tay, thậm chí toàn bộ cơ thể.
• Rối loạn tiền đình: Cột sống cổ là nơi tiếp giáp và gần hộp sọ nhất. Chính vì vậy, sự tắc nghẽn trong quá trình lưu thông khí huyết lâu ngày sẽ dẫn tới thiếu hụt lượng oxy và máu cần thiết cho não bộ. Người bệnh có thể cảm thấy đau đầu, rối loạn tiền đình, đau hốc mắt và hai bên thái dương.
• Đau cứng cổ: Thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ khiến người bệnh gặp khó khăn trong việc cử động khớp cổ, không thể quay đầu hoặc cúi gập, thay đổi tư thế như bình thường. Tình trạng này xảy ra phổ biến vào buổi sáng sớm, khi vừa ngủ dậy.
• Thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ C4 – C5: Người bệnh thường cảm thấy các cơn đau nhức ở cổ, tê nhẹ chân – tay sau đó lan nhanh đến vùng vai gáy.
• Thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ C5 – C6: Tổn thương ở phần tay, bắp tay, co duỗi cổ tay và đặc biệt là ngón cái là các dấu hiệu đặc trưng nhất khi bị thoát vị ở các đốt sống này.
• Thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ C6 – C7: Gây hiện tượng đau nhức râm ran kèm theo ngứa vùng bàn tay, ngón tay. Người bệnh gặp khó khăn khi co duỗi hoặc cử động phần cánh tay.
• Thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ C7 – T1: Gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới lực ở cổ tay, bàn tay, có thể khiến người bệnh không thể cầm nắm đồ vật. 

Hình ảnh thoát vị đĩa đệm cột sống cổ

Biến chứng nguy hiểm khi bị thoát vị đĩa đệm cổ

• Tại vùng cột sống cổ là nơi gần thành não và tủy sống có vai trò dẫn truyền. Chính vì vậy, khi thoát vị xảy ra gây tổn thương đến cấu trúc này, sẽ làm tăng nguy cơ liệt toàn thân. Trong khi đó, thoát vị đĩa đệm cột sống lưng đa số chỉ có thể làm tổn thương dây thần kinh vì các tủy sống tập trung chủ yếu tại L2.
• Thoát vị đĩa đệm cổ chèn ép tủy gây ra các tổn thương hầu như không có khả năng phục hồi. Bên cạnh đó, bệnh còn tác động xấu tới các chi. Sự chèn ép của nhân nhầy lên dây thần kinh thường dẫn đến tê tay, đau mỏi vai gáy, đau cứng cổ và lan ra toàn thân.
• Thiểu năng tuần hoàn não, rối loạn tiền đình là các biến chứng liên quan tới hệ thần kinh thường gặp ở bệnh nhân mắc thoát vị đĩa đệm cổ. Từ đó gây ra các cơn đau nửa đầu, thái dương, rối loạn hệ thần kinh thực vật, mất thăng bằng, choáng váng…
• Khi lượng dưỡng chất cung cấp cho cơ thể mất dần, sức lực ở phần tay sẽ trở nên suy giảm kết hợp với tổn thương dây thần kinh nghiêm trọng sẽ dẫn tới teo một hoặc cả hai tay.

Phương pháp chẩn đoán thoát vị đĩa đệm cổ

Thông qua các biện pháp chẩn đoán, các bác sĩ sẽ đưa ra những kết luận chính xác nhất về tình trạng bệnh và đề xuất phương án giải quyết nhanh chóng, hiệu quả. Một số các xét nghiệm mà người bệnh có thể tham khảo như:

Xét nghiệm lâm sàng

Bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám, tìm hiểu bệnh sử và thực hiện các bước kiểm tra tổn thương bên ngoài để xác định mức độ tổn thương xương khớp. Người bệnh thường xuất hiện các triệu chứng như hội chứng cột sống cổ, hội chứng chèn ép rễ, hội chứng tủy cổ.

Xét nghiệm cận lâm sàng

Từ các kết quả thu được, các chuyên gia sẽ đánh giá, dựa trên tình trạng thực tế để chỉ định các hình thức khám chuyên sâu phù hợp nhất. Phổ biến là xét nghiệm thông qua hình ảnh như X – quang, chụp bao rễ phản quang, chụp cắt lớp, chụp MRI. Các hình ảnh thu được sẽ phản ánh mức độ, vị trí vùng xảy ra thoát vị, diện tích ảnh hưởng và giai đoạn tiến triển của bệnh. Các phương pháp hiện đại tuy có chi phí cao nhưng sẽ cho kết quả thu được chính xác nhất.

Cách điều trị thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ

Các bác sĩ sẽ dựa theo thể bệnh và thể trạng của mỗi người để đưa ra các phương pháp điều trị tối ưu nhất. Bên cạnh đó, người bệnh nên chủ động phát hiện và thăm khám kịp thời, tránh những rủi ro không đáng có. Những tổn thương do thoát vị đĩa đệm cột sống gây ra thường rất khó phục hồi do tác động vào tủy. Nhưng nếu áp dụng đúng cách, 80% số bệnh nhân có thể khỏi mà không cần phẫu thuật.

Điều trị bảo tồn

Thông qua các sản phẩm thuốc Tây điều trị tại chỗ, các triệu chứng bệnh có thể nhanh chóng được khắc phục. Hiện nay, y học vẫn chưa thể nghiên cứu và sản xuất ra thuốc đặc trị dành riêng cho căn bệnh này. Chính vì vậy, việc điều trị chủ yếu nhằm loại bỏ các biểu hiện bệnh:

• Thuốc giảm đau: Đây là các sản phẩm phổ biến, thường có mặt trong các đơn thuốc điều trị bệnh. Dựa theo cấp độ tiến triển và tần suất cơn đau, đặc điểm cơ địa, người bệnh có thể lựa chọn sản phẩm giảm đau đơn thuần hoặc kết hợp kháng viêm. Đối với các sản phẩm thuốc giảm đau gây nghiện, cần tham khảo sự kê đơn của các chuyên gia, tránh tự ý sử dụng gây nên tác dụng phụ.
• Thực phẩm chức năng: Trong quá trình điều trị, người bệnh có thể được chỉ định sử dụng một số sản phẩm hỗ trợ dạng thực phẩm chức năng. Ngoài công dụng giảm đau, cấu trúc xương khớp sẽ được thúc đẩy tăng cường chất nhầy tại sụn khớp, màng hoạt dịch, cải thiện liên kết dây chằng, ngăn ngừa quá trình lão hóa. Với thành phần chính là các dưỡng chất có lợi như collagen, MSM, sụn cá mập, mầm đậu nành, glucosamine, cellulose, canxi, khoáng chất…
• Thuốc giãn cơ: Các loại thuốc có tác dụng giãn cơ vân, giảm áp lực lên dây thần kinh cũng có thể sử dụng như các sản phẩm giảm đau khác.
• Tiêm corticoid: Trong trường hợp bệnh nhân đau xương khớp ở cấp độ 3, 4 và có nguy cơ biến chứng sẽ được chỉ định tiêm corticoid. Tuy nhiên vì tính chất phức tạp, ẩn chứa tác dụng phục nên phương pháp này nên được thực hiện tại các cơ sở uy tín với đội ngũ bác sĩ chuyên môn cao.

Phẫu thuật thoát vị đĩa đệm cột sống cổ

Mặc dù là phương pháp mang lại hiệu quả lâu dài. Hiện nay, việc phẫu thuật đã được cải tiến, hạn chế tối đa việc xâm lấn, giảm nguy cơ nhiễm trùng. Tuy nhiên, chỉ 20% số bệnh nhân được can thiệp bằng phương pháp này, đặc biệt trong trường hợp sau đây:

• Người bệnh đã được điều trị tích cực bằng sản phẩm giảm đau, kháng viêm và đốt laser nhưng không đem lại hiệu quả cao. Các cơn đau vẫn tái phát thường xuyên.
• Việc điều trị nội khoa đem lại tác dụng phụ không mong muốn nên buộc phải thay thế bằng giải pháp phẫu thuật.
• Càng sử dụng thuốc thì các biểu hiện càng nghiêm trọng hơn, dễ kéo theo biến chứng nguy hiểm.
• Trường hợp người bệnh vừa mắc thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ, vừa có thoát vị đĩa đệm cột sống lưng sẽ ưu tiên điều trị đốt sống cổ trước.
• Phương pháp phẫu thuật thường đòi hỏi thời gian phục hồi dài ngày và không đảm bảo loại bỏ hoàn toàn tận gốc bệnh. Tùy thuộc vào công nghệ lựa chọn, địa chỉ khám bệnh và chế độ ưu đãi mà mức chi phí điều trị phải chi trả sẽ khác nhau. 

Bài tập thoát vị đĩa đệm cột sống cổ

Để tăng hiệu quả bài thuốc, đẩy nhanh quá trình phục hồi, bạn có thể tham khảo các hình thức luyện tập nhẹ nhàng, phù hợp với cơ địa của bản thân.

• Chạy bộ: Duy trì thói quen chạy bộ từ 30 – 45 phút mỗi ngày góp phần cải thiện tích cực những triệu chứng bệnh. Trong quá trình luyện tập, nên chú ý giữ thẳng phần lưng và cổ.
• Yoga: Các động tác yoga tập trung kéo giãn phần thắt lưng, rèn luyện khớp cổ, ngăn chặn quá trình lão hóa sụn khớp.
• Bơi lội: Thường xuyên bơi lội giúp rèn luyện khớp vai, bắp tay, khớp lưng hiệu quả.
• Đạp xe: Quá trình đạp xe sẽ giúp người bệnh rèn luyện khớp vai, sự dẻo dai của thắt lưng

Cách chữa thoát vị đĩa đệm cột sống cổ tại nhà

Người bệnh có thể tham khảo các phương pháp điều trị tại nhà giúp đẩy lùi các biểu hiện của bệnh.

• Hướng dẫn sử dụng lá ngải cứu giảm đau: Sử dụng lá ngải cứu chữa bệnh là phương pháp được nhiều người áp dụng. Nguyên liệu cho bài thuốc gồm 10 – 20g lá ngải cứu, sau khi rửa sạch và thái nhỏ, đem sao khô trên chảo. Cho 1 thìa muối trắng và đảo đều. Sử dụng hỗn hợp đắp lên vùng đau nhức, cố định lại bằng băng gạc.
• Bài thuốc chữa thoát vị bằng lá lốt: Trong thành phần của lá lốt có chứa nhiều chất kháng viêm, bạn chỉ cần chuẩn bị từ 8 – 10 lá, đem rửa sạch. Sau đó xay nhuyễn, lọc lấy nước cốt. Đun sôi phần cốt lá lốt thu được cùng với 100ml nước và uống ngày 2 – 3 lần.
• Cách trị thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ bằng chườm nóng: Việc tác động nhiệt vào vùng đau nhức sẽ giảm được áp lực lên các dây thần kinh. Trong thời gian ngắn, người bệnh cảm thấy dễ chịu hơn. Phương pháp này có thể dễ dàng thực hiện nhiều lần trong ngày.

Cách phòng ngừa bệnh thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ

Dưới đây là một số lời khuyên hữu ích giúp bạn tránh khỏi nguy cơ mắc phải căn bệnh này một cách hiệu quả nhất:

• Lựa chọn các môn thể thao phù hợp với tình trạng bệnh, duy trì luyện tập với cường độ hợp lý.
• Không sử dụng rượu, bia, đồ uống có cồn hoặc chất kích thích.
• Vận động nhẹ nhàng sau mỗi 2 tiếng làm việc liên tục, tránh ngồi một chỗ quá lâu.
• Duy trì tư thế ngồi thẳng lưng, không vắt chéo chân.
• Sử dụng các loại gối chuyên biệt để tránh làm tổn thương tới khớp cổ.
• Hình thành các thói quen tốt trong chế độ dinh dưỡng, tích cực ăn các thực phẩm giàu dưỡng chất tốt cho xương khớp, tăng cường rau xanh, các vitamin và chất khoáng có lợi.
• Thường xuyên kiểm tra sức khỏe định kỳ, hoặc ngay khi nhận thấy các dấu hiệu của bệnh, tránh tâm lý chủ quan.

Thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ là căn bệnh đặc biệt nguy hiểm và khó để phục hồi tổn thương. Hy vọng rằng thông qua những kiến thức bổ ích mà bạn đọc cung cấp, độc giả có thể trang bị cho mình những phương pháp để điều trị và phòng ngừa hiệu quả nhất.