Trào Ngược Dạ Dày

Trào ngược dạ dày là gì? Phân loại

Trào ngược dạ dày (Gastroesophageal Reflux Disease - GERD) là một rối loạn tiêu hóa mãn tính, trong đó axit dạ dày hoặc đôi khi là cả dịch mật trào ngược lên thực quản, gây ra các triệu chứng khó chịu và tổn thương niêm mạc thực quản. Trào ngược dạ dày có thể được phân loại dựa trên tần suất xuất hiện và mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng.

• Trào ngược dạ dày không triệu chứng: Đây là dạng trào ngược dạ dày mà người bệnh không có biểu hiện triệu chứng rõ rệt. Tuy nhiên, tình trạng này vẫn có thể gây ra tổn thương niêm mạc thực quản.
• Trào ngược dạ dày có triệu chứng: Dạng này biểu hiện bằng các triệu chứng điển hình như ợ nóng, ợ chua, khó nuốt, đau ngực, khàn tiếng hoặc ho khan. Trào ngược dạ dày có triệu chứng có thể được chia thành hai mức độ:
  • Trào ngược dạ dày nhẹ: Các triệu chứng xuất hiện không thường xuyên và không ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống.
  • Trào ngược dạ dày nặng: Các triệu chứng xuất hiện thường xuyên, kéo dài và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống, thậm chí gây ra biến chứng nguy hiểm.
• Viêm thực quản trào ngược (Reflux Esophagitis): Đây là một dạng trào ngược dạ dày nặng, gây ra tổn thương viêm và loét niêm mạc thực quản. Viêm thực quản trào ngược có thể được chia thành 4 cấp độ từ A đến D, tùy thuộc vào mức độ tổn thương niêm mạc thực quản.

Ngoài ra, trào ngược dạ dày còn được phân loại dựa trên nguyên nhân gây ra:

• Trào ngược dạ dày do rối loạn chức năng cơ vòng thực quản dưới (LES): Cơ vòng LES đóng vai trò như một van một chiều, ngăn không cho axit dạ dày trào ngược lên thực quản. Khi LES bị suy yếu hoặc rối loạn chức năng, axit dạ dày có thể dễ dàng trào ngược lên trên.
• Trào ngược dạ dày do thoát vị hoành: Thoát vị hoành xảy ra khi phần trên của dạ dày trồi lên khoang ngực qua lỗ hoành. Điều này làm tăng áp lực lên dạ dày và khiến axit dễ dàng trào ngược lên thực quản.

Triệu chứng trào ngược dạ dày

Trào ngược dạ dày (GERD) thường biểu hiện bằng một loạt các triệu chứng liên quan đến đường tiêu hóa và hô hấp. Mức độ nghiêm trọng của triệu chứng có thể khác nhau tùy thuộc vào tần suất và lượng axit trào ngược, cũng như mức độ tổn thương niêm mạc thực quản.

Triệu chứng tiêu hóa

• Ợ nóng: Đây là triệu chứng phổ biến nhất, biểu hiện bằng cảm giác nóng rát lan từ vùng thượng vị (trên rốn) lên ngực, đôi khi lan lên cổ họng. Ợ nóng thường xuất hiện sau khi ăn, đặc biệt là sau bữa ăn lớn hoặc nhiều dầu mỡ.
• Ợ chua: Cảm giác chua hoặc đắng trong miệng do axit dạ dày trào ngược lên thực quản và miệng.
• Khó nuốt (dysphagia): Cảm giác thức ăn bị mắc kẹt hoặc khó nuốt, thường do viêm hoặc hẹp thực quản gây ra bởi axit dạ dày.
• Buồn nôn, nôn: Một số người bị trào ngược dạ dày có thể cảm thấy buồn nôn và nôn mửa, đặc biệt là sau khi ăn.
• Đau hoặc khó chịu ở vùng thượng vị: Cơn đau có thể âm ỉ hoặc dữ dội, thường xảy ra sau bữa ăn hoặc khi nằm xuống.

Triệu chứng hô hấp

• Ho khan: Axit dạ dày trào ngược lên đường hô hấp có thể gây kích ứng và ho khan.
• Khàn tiếng: Axit dạ dày cũng có thể kích thích dây thanh quản, gây ra khàn tiếng hoặc thay đổi giọng nói.
• Hen suyễn: Trào ngược dạ dày có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng hen suyễn ở một số người.
• Viêm họng, viêm xoang: Axit dạ dày trào ngược lên đường hô hấp trên có thể gây viêm họng, viêm xoang mãn tính.

Triệu chứng khác

• Chảy nước miếng quá mức: Cơ thể tăng tiết nước bọt để trung hòa axit trào ngược.
• Hơi thở có mùi hôi: Do vi khuẩn trong dạ dày phát triển quá mức khi axit trào ngược.
• Mòn men răng: Axit dạ dày có thể làm mòn men răng nếu tiếp xúc thường xuyên.

Nguyên nhân gây trào ngược dạ dày

Trào ngược dạ dày xảy ra khi cơ chế ngăn ngừa trào ngược của cơ thể hoạt động không hiệu quả. Có nhiều yếu tố có thể góp phần vào sự rối loạn này, bao gồm:

• Rối loạn chức năng cơ thắt thực quản dưới (LES): LES là một vòng cơ nằm ở cuối thực quản, có nhiệm vụ đóng mở để thức ăn đi vào dạ dày và ngăn chặn dịch vị trào ngược lên trên. Khi LES yếu đi hoặc không đóng kín hoàn toàn, axit dạ dày có thể trào ngược vào thực quản, gây ra các triệu chứng trào ngược.
• Thoát vị hoành: Thoát vị hoành xảy ra khi phần trên của dạ dày trồi lên khoang ngực qua lỗ hoành (lỗ mở trên cơ hoành cho phép thực quản đi qua). Điều này có thể làm suy yếu LES và tạo điều kiện cho trào ngược dạ dày.

Ngoài hai nguyên nhân chính trên, còn có một số yếu tố khác có thể làm tăng nguy cơ trào ngược dạ dày, bao gồm:

• Thừa cân hoặc béo phì: Lượng mỡ thừa trong cơ thể tạo áp lực lên dạ dày, đẩy axit lên thực quản.
• Mang thai: Sự thay đổi hormone trong thai kỳ và áp lực của thai nhi lên dạ dày có thể gây trào ngược.
• Hút thuốc lá: Nicotin trong thuốc lá làm giảm sự co bóp của LES, tạo điều kiện cho axit trào ngược.
• Chế độ ăn uống: Thực phẩm nhiều dầu mỡ, cay nóng, chocolate, cà phê, rượu bia, nước ngọt có ga... có thể kích thích sản xuất axit dạ dày và làm tăng nguy cơ trào ngược.
• Một số loại thuốc: Các loại thuốc giảm đau nhóm NSAID (như aspirin, ibuprofen), thuốc chống trầm cảm, thuốc giãn mạch, thuốc điều trị huyết áp cao... cũng có thể gây trào ngược dạ dày.

Cần lưu ý rằng: Trào ngược dạ dày có thể do một hoặc nhiều nguyên nhân kết hợp gây ra. Không phải ai có các yếu tố nguy cơ trên cũng sẽ bị trào ngược dạ dày. Ngược lại, có những người không có yếu tố nguy cơ nào vẫn có thể mắc bệnh.

Biến chứng bệnh trào ngược dạ dày

• Viêm thực quản (Esophagitis): Đây là biến chứng phổ biến nhất của trào ngược dạ dày. Axit dạ dày trào ngược lên thực quản gây kích ứng và viêm nhiễm niêm mạc thực quản. Triệu chứng bao gồm ợ nóng thường xuyên, đau khi nuốt, buồn nôn, nôn, và thậm chí là khó nuốt. Nếu không được điều trị, viêm thực quản có thể dẫn đến loét thực quản, chảy máu và hẹp thực quản.
• Loét thực quản: Các vết loét hình thành trên niêm mạc thực quản do tổn thương từ axit dạ dày. Các triệu chứng của loét thực quản bao gồm đau khi nuốt, đau ngực, ợ nóng, khó tiêu và buồn nôn. Loét thực quản có thể gây chảy máu, nhiễm trùng và hẹp thực quản.
• Hẹp thực quản (Esophageal stricture): Hẹp thực quản là tình trạng thực quản bị thu hẹp do sự hình thành các mô sẹo sau khi bị tổn thương bởi axit dạ dày. Người bệnh thường cảm thấy khó nuốt, thức ăn bị nghẹn ở cổ họng, đau ngực và ợ nóng. Trong trường hợp nặng, hẹp thực quản có thể gây tắc nghẽn thực quản, khiến người bệnh không thể ăn uống bình thường.
• Barrett thực quản: Đây là một biến chứng nguy hiểm của trào ngược dạ dày. Tình trạng này xảy ra khi các tế bào bình thường của thực quản bị thay thế bởi các tế bào khác do tác động của axit dạ dày. Barrett thực quản làm tăng nguy cơ ung thư thực quản, đặc biệt là ở những người bị trào ngược dạ dày mãn tính và không được điều trị đúng cách.
• Các biến chứng hô hấp: Trào ngược dạ dày có thể gây ra các vấn đề về hô hấp như ho khan, khàn tiếng, hen suyễn và viêm phổi. Axit dạ dày trào ngược lên có thể kích thích đường hô hấp, gây viêm và co thắt đường thở.
• Răng miệng: Axit dạ dày trào ngược lên miệng có thể gây mòn men răng, tăng nguy cơ sâu răng và viêm nướu. Người bệnh có thể cảm thấy răng ê buốt, nhạy cảm và có vị chua trong miệng.
• Các biến chứng khác: Trào ngược dạ dày cũng có thể liên quan đến các vấn đề sức khỏe khác như viêm xoang, viêm họng, viêm tai giữa, thậm chí là đau tim.

Chẩn đoán bệnh chính xác

Chẩn đoán trào ngược dạ dày thường dựa vào tiền sử bệnh, triệu chứng lâm sàng và một số xét nghiệm hỗ trợ. Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng điển hình như ợ nóng, ợ chua, khó nuốt, đau ngực,... và tần suất xuất hiện của chúng.

Các xét nghiệm thường được sử dụng để xác định chẩn đoán bao gồm:

• Nội soi dạ dày - thực quản: Giúp quan sát trực tiếp tình trạng niêm mạc thực quản và dạ dày, phát hiện các tổn thương do trào ngược.
• Đo pH thực quản 24 giờ: Đánh giá mức độ và tần suất trào ngược axit trong 24 giờ.
• Đo áp lực thực quản: Kiểm tra chức năng của cơ vòng thực quản dưới (LES), một yếu tố quan trọng trong việc ngăn ngừa trào ngược.

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định thêm các xét nghiệm khác như X-quang thực quản, chụp cắt lớp vi tính (CT scan) hoặc cộng hưởng từ (MRI) để loại trừ các bệnh lý khác có triệu chứng tương tự.

Đối tượng nguy cơ

• Người thừa cân, béo phì: Trọng lượng dư thừa tạo áp lực lên dạ dày, làm tăng nguy cơ trào ngược axit.
• Phụ nữ mang thai: Sự thay đổi hormone và áp lực từ thai nhi lên dạ dày là những yếu tố thuận lợi cho trào ngược.
• Người cao tuổi: Cơ vòng thực quản dưới (LES) suy yếu theo tuổi tác, làm tăng nguy cơ trào ngược.
• Người có thói quen hút thuốc lá: Nicotine trong thuốc lá làm giảm sự co bóp của LES và tăng sản xuất axit dạ dày.
• Người thường xuyên sử dụng rượu bia, cà phê, đồ ăn cay nóng, dầu mỡ: Những chất này kích thích dạ dày sản xuất nhiều axit, gây tổn thương niêm mạc và làm tăng nguy cơ trào ngược.
• Người mắc các bệnh lý liên quan: Viêm loét dạ dày tá tràng, thoát vị hoành, scleroderma (xơ cứng bì) cũng làm tăng nguy cơ trào ngược dạ dày.

Phòng ngừa các yếu tố nguy cơ gây bệnh

Trào ngược dạ dày có thể ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống, gây khó chịu và làm gián đoạn các hoạt động thường ngày. Hiểu rõ các yếu tố nguy cơ và áp dụng biện pháp phòng ngừa thích hợp là chìa khóa để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh và ngăn ngừa tái phát.

• Duy trì cân nặng hợp lý: Thừa cân và béo phì làm tăng áp lực trong ổ bụng, khiến acid dạ dày dễ trào ngược lên thực quản. Giảm cân nếu cần thiết và duy trì cân nặng hợp lý thông qua chế độ ăn uống cân đối và tập luyện thường xuyên.
• Điều chỉnh chế độ ăn uống:
  • Hạn chế thực phẩm kích thích: Cà phê, đồ uống có cồn, chocolate, thức ăn cay, nhiều dầu mỡ, thức ăn chứa nhiều axit (cà chua, cam, quýt)... có thể làm tăng tiết axit dạ dày và gây kích ứng thực quản. Giảm thiểu hoặc loại bỏ những thực phẩm này khỏi chế độ ăn hàng ngày.
  • Chia nhỏ bữa ăn: Thay vì ăn 3 bữa lớn, hãy chia nhỏ thành nhiều bữa nhỏ trong ngày. Điều này giúp giảm áp lực lên dạ dày và giảm nguy cơ trào ngược.
  • Ăn chậm, nhai kỹ: Nhai kỹ thức ăn giúp giảm gánh nặng cho dạ dày và hỗ trợ quá trình tiêu hóa.
  • Không ăn trước khi đi ngủ: Nên ăn tối ít nhất 3 giờ trước khi đi ngủ để dạ dày có thời gian tiêu hóa thức ăn, tránh trào ngược khi nằm.

• Thực hiện lối sống lành mạnh:
  • Bỏ thuốc lá: Hút thuốc lá làm giảm sự co thắt của cơ vòng thực quản dưới (LES), khiến axit dạ dày dễ trào ngược lên thực quản.
  • Hạn chế đồ uống có cồn: Rượu bia có thể kích thích tiết axit dạ dày và làm tổn thương niêm mạc thực quản.
  • Mặc quần áo thoải mái: Tránh mặc quần áo quá chật, đặc biệt là ở vùng bụng, vì điều này có thể làm tăng áp lực lên dạ dày và gây trào ngược.
• Tư thế ngủ:
  • Nâng cao đầu giường: Kê cao đầu giường khoảng 15-20cm bằng cách chèn thêm gối hoặc nâng cao chân giường. Điều này giúp giảm trào ngược axit khi bạn nằm ngủ.
  • Nằm nghiêng trái: Tư thế này giúp giảm áp lực lên dạ dày và tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiêu hóa.
• Giữ tinh thần thoải mái:
  • Tập thể dục thường xuyên: Các hoạt động thể chất giúp giảm căng thẳng, cải thiện tiêu hóa và tăng cường sức khỏe tổng thể.
  • Thực hành các kỹ thuật thư giãn: Thiền, yoga, hít thở sâu... có thể giúp giảm stress và cải thiện triệu chứng trào ngược dạ dày.
• Sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ: Nếu bạn có các yếu tố nguy cơ cao hoặc đã từng bị trào ngược dạ dày, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ về việc sử dụng thuốc dự phòng hoặc điều trị.

Khi nào cần gặp bác sĩ

Nếu bạn gặp phải các triệu chứng trào ngược dạ dày thường xuyên (hơn 2 lần/tuần) hoặc các triệu chứng trở nên trầm trọng, gây ảnh hưởng lớn đến cuộc sống hàng ngày, hãy đến gặp bác sĩ. Điều này có thể bao gồm:

• Ợ nóng dữ dội: Cảm giác nóng rát lan rộng và kéo dài, khó kiểm soát bằng thuốc không kê đơn.
• Ợ chua thường xuyên: Dịch vị chua trào ngược nhiều lần trong ngày, gây khó chịu và làm tổn thương niêm mạc thực quản.
• Khó nuốt hoặc đau khi nuốt: Gặp khó khăn khi nuốt thức ăn hoặc cảm thấy đau khi nuốt, đặc biệt là với thức ăn đặc.
• Đau ngực: Cơn đau ngực có thể nhầm lẫn với đau tim, gây khó thở, lo lắng và cần được thăm khám để loại trừ các vấn đề về tim mạch.

Ngoài ra, nếu gặp phải các triệu chứng sau kèm theo trào ngược dạ dày, bạn cũng cần khẩn trương đi khám bác sĩ:

• Nôn ra máu: Có thể là dấu hiệu của xuất huyết tiêu hóa, một biến chứng nguy hiểm của trào ngược dạ dày.
• Phân đen: Phân có màu đen hoặc giống như hắc ín cũng có thể là dấu hiệu của xuất huyết tiêu hóa.
• Sụt cân không rõ nguyên nhân: Trào ngược dạ dày có thể gây khó khăn trong việc ăn uống và hấp thu dưỡng chất, dẫn đến sụt cân không chủ ý.
• Khàn tiếng kéo dài: Trào ngược axit có thể gây kích ứng và viêm thanh quản, dẫn đến khàn tiếng.

Các cách điều trị trào ngược dạ dày

Điều trị trào ngược dạ dày bằng mẹo tại nhà

Các biện pháp này thường an toàn, dễ thực hiện và có thể mang lại hiệu quả tích cực trong việc giảm nhẹ các cơn ợ nóng, ợ chua và khó chịu.

1. Baking Soda:

• Cơ chế: Baking soda có tính kiềm, giúp trung hòa axit dạ dày, giảm cảm giác nóng rát và ợ chua.
• Cách thực hiện: Hòa tan 1/2 thìa cà phê baking soda vào một cốc nước lọc, uống từ từ sau bữa ăn. Lưu ý không nên sử dụng quá thường xuyên vì có thể gây ra tác dụng phụ như đầy hơi, chướng bụng.

2. Gừng:

• Cơ chế: Gừng có tính ấm, giúp làm ấm dạ dày, giảm co thắt và kích thích tiêu hóa. Các chất chống oxy hóa trong gừng cũng có tác dụng giảm viêm và bảo vệ niêm mạc dạ dày.
• Cách thực hiện:
  • Nhai một lát gừng tươi sau bữa ăn.
  • Pha trà gừng bằng cách đun sôi vài lát gừng tươi với nước, uống ấm.
  • Thêm gừng vào các món ăn hàng ngày.

3. Nha đam:

• Cơ chế: Nha đam chứa các hợp chất chống viêm và làm dịu niêm mạc dạ dày, giúp giảm kích ứng và viêm loét.
• Cách thực hiện:
  • Lấy phần gel trong suốt của lá nha đam, xay nhuyễn hoặc ép lấy nước uống trước bữa ăn.
  • Có thể kết hợp nha đam với mật ong hoặc sữa chua để tăng thêm hiệu quả.

4. Giấm táo:

• Cơ chế: Giấm táo có tính axit nhẹ, được cho là có khả năng cân bằng độ pH trong dạ dày, giảm triệu chứng ợ chua và trào ngược.
• Cách thực hiện: Pha loãng 1-2 thìa canh giấm táo với một cốc nước ấm, uống trước bữa ăn.

5. Chanh và mật ong:

• Cơ chế: Chanh chứa vitamin C, có tính kiềm và giúp giảm viêm, trong khi mật ong có tính kháng khuẩn và làm dịu niêm mạc dạ dày.
• Cách thực hiện: Pha 1 thìa cà phê mật ong và vài giọt nước cốt chanh với một cốc nước ấm, uống sau bữa ăn.

Lưu ý: Các biện pháp tự nhiên này chỉ mang tính chất hỗ trợ và không thể thay thế hoàn toàn các phương pháp điều trị y khoa. Nếu các triệu chứng không cải thiện hoặc trở nên nặng hơn, bạn hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và điều trị phù hợp.

Điều trị trào ngược dạ dày bằng Tây y

Điều trị trào ngược dạ dày bằng Tây y thường tập trung vào việc giảm triệu chứng, kiểm soát lượng axit dạ dày và ngăn ngừa tổn thương thực quản. Các loại thuốc thường được sử dụng bao gồm:

Thuốc kháng acid:

• Cơ chế: Trung hòa axit dạ dày, giảm nhanh triệu chứng ợ chua, ợ nóng.
• Các loại thuốc: Maalox, Mylanta, Gaviscon, Phosphalugel,...
• Ưu điểm: Tác dụng nhanh, dễ sử dụng, không cần kê đơn.
• Nhược điểm: Chỉ có tác dụng tạm thời, không điều trị tận gốc nguyên nhân gây bệnh, có thể gây tác dụng phụ như táo bón hoặc tiêu chảy.

Thuốc ức chế bơm proton (PPI):

• Cơ chế: Ức chế trực tiếp bơm proton trong tế bào thành dạ dày, giảm mạnh mẽ sản xuất axit.
• Các loại thuốc: Omeprazole (Losec), Esomeprazole (Nexium), Lansoprazole (Prevacid), Pantoprazole (Protonix), Rabeprazole (Pariet),...
• Ưu điểm: Hiệu quả giảm axit mạnh và kéo dài, giúp kiểm soát triệu chứng và làm lành tổn thương thực quản.
• Nhược điểm: Cần sử dụng theo chỉ định của bác sĩ, có thể gây tác dụng phụ như đau đầu, tiêu chảy, buồn nôn, tăng nguy cơ nhiễm trùng đường tiêu hóa.

Thuốc chẹn thụ thể H2:

• Cơ chế: Ngăn chặn tác động của histamine lên tế bào thành dạ dày, từ đó giảm sản xuất axit.
• Các loại thuốc: Ranitidine (Zantac), Famotidine (Pepcid), Cimetidine (Tagamet),...
• Ưu điểm: Hiệu quả giảm axit, có thể sử dụng khi cần thiết hoặc đều đặn.
• Nhược điểm: Hiệu quả giảm axit không mạnh bằng PPI, có thể gây tác dụng phụ như đau đầu, mệt mỏi, táo bón.

Thuốc Prokinetic:

• Cơ chế: Tăng cường co bóp dạ dày và ruột, giúp đẩy nhanh quá trình làm rỗng dạ dày, giảm trào ngược.
• Các loại thuốc: Metoclopramide (Reglan), Domperidone (Motilium),...
• Ưu điểm: Giúp giảm triệu chứng trào ngược, buồn nôn, nôn.
• Nhược điểm: Có thể gây tác dụng phụ như tiêu chảy, buồn ngủ, chóng mặt, rối loạn vận động.

Phương pháp điều trị trào ngược dạ dày bằng Tây y thường tập trung vào việc giảm triệu chứng và ức chế quá trình sản sinh acid dạ dày. Ưu điểm của phương pháp này là tác dụng nhanh chóng và hiệu quả trong việc giảm triệu chứng khó chịu.

Tuy nhiên, việc sử dụng lâu dài có thể gây ra một số tác dụng phụ như tiêu chảy, táo bón, đau đầu, loãng xương, thiếu hụt vitamin B12 và tăng nguy cơ nhiễm trùng đường tiêu hóa. Vì thế, việc lựa chọn và sử dụng thuốc điều trị trào ngược dạ dày cần có sự chỉ định và theo dõi của bác sĩ. Không tự ý mua và sử dụng thuốc để tránh những tác dụng không mong muốn.

Chữa trào ngược dạ dày bằng Đông y

Theo quan niệm của Đông y, trào ngược dạ dày thường do "vị khí nghịch" (khí của dạ dày đi ngược lên trên) gây ra, thường liên quan đến sự mất cân bằng âm dương, can tỳ bất hòa hoặc tỳ vị hư nhược. Các bài thuốc Đông y tập trung vào việc điều hòa khí huyết, kiện tỳ ích vị, giảm tiết axit dạ dày và tăng cường chức năng cơ thắt thực quản dưới.

Các bài thuốc Đông y thường kết hợp nhiều vị thuốc có tác dụng hiệp đồng, tác động đến nhiều khía cạnh của bệnh:

• Giảm tiết acid dạ dày: Một số vị thuốc như cam thảo, hoàng liên, chỉ thực,... có tác dụng giảm tiết acid dạ dày, làm dịu niêm mạc dạ dày và giảm triệu chứng ợ chua, ợ nóng.
• Tăng cường chức năng tiêu hóa: Bạch truật, hậu phác, trần bì,... giúp kiện tỳ, tăng cường chức năng tiêu hóa, giảm tình trạng đầy bụng, khó tiêu.
• Điều hòa khí huyết, giảm đau: Sài hồ, hương phụ, xuyên khung,... giúp điều hòa khí huyết, giảm đau, giảm co thắt dạ dày.
• Tăng cường chức năng cơ thắt thực quản dưới: Một số vị thuốc như hoàng kỳ, đẳng sâm, bạch truật,... có tác dụng bổ khí, nâng cao thể trạng, giúp tăng cường chức năng cơ thắt thực quản dưới, ngăn ngừa trào ngược.

Dưới đây là một số bài thuốc Đông y thường được sử dụng trong điều trị trào ngược dạ dày:

Bán Hạ Tả Tâm Thang gia giảm: Bài thuốc này có tác dụng thanh nhiệt, tả hỏa, hòa vị, thường được sử dụng cho các trường hợp trào ngược dạ dày kèm theo triệu chứng nhiệt miệng, táo bón.

• Bán hạ (10g): Giảm nôn, buồn nôn, ức chế tiết acid dạ dày (saponin).
• Hoàng liên (6g): Kháng viêm, giảm đau, bảo vệ niêm mạc dạ dày (berberin).
• Hoàng cầm (10g): Tương tự hoàng liên (berberin).
• Ngô thù du (3g): Giảm đau, giảm co thắt (eugenol).
• Trần bì (10g): Điều hòa chức năng dạ dày, giảm đầy bụng, ợ hơi (tinh dầu).
• Phục linh (15g): An thần, giảm lo âu, stress (polysaccharide).
• Huyền hồ (10g): Cầm máu, giảm viêm (nếu có tổn thương niêm mạc).
• Chỉ thực (10g): Tương tự huyền hồ.
• Ô tặc cốt (15g): Trung hòa acid dạ dày.

Sài Hồ Sơ Can Tán: Bài thuốc này có tác dụng sơ can, giải uất, điều hòa chức năng gan và dạ dày, thường được sử dụng cho các trường hợp trào ngược dạ dày do stress, căng thẳng.

• Sài hồ (10g): Sơ can giải uất, điều hòa chức năng gan, giảm căng thẳng (tinh dầu).
• Bạch thược (10g): Tương tự sài hồ, giảm đau.
• Xuyên khung (6g): Hành khí, giảm đau (ligustilide).
• Hương phụ (10g): Tương tự xuyên khung.
• Tô cành (10g): Lý khí, giảm đầy bụng, khó tiêu (borneol).
• Trần bì (10g): Tương tự tô cành.
• Chỉ xác (10g): Hoạt huyết, giảm đau.
• Uất kim (10g): Tương tự chỉ xác.
• Huyền hồ (10g): An thần.
• Diên hồ sách (10g): Giảm viêm.
• Ô tặc cốt (15g): Trung hòa acid dạ dày.
• Cam thảo (6g): Điều hòa tác dụng các vị thuốc.

Hương Tố Lý Trung Hoàn: Bài thuốc này có tác dụng lý khí, hòa vị, chỉ thống, thường được sử dụng cho các trường hợp trào ngược dạ dày kèm theo triệu chứng đau vùng thượng vị, buồn nôn.

• Hương phụ (9g): Lý khí giải uất.
• Sài hồ (6g): Tương tự hương phụ.
• Bạch truật (9g): Kiện tỳ, giảm đầy bụng, khó tiêu.
• Chỉ thực (6g): Chỉ huyết, giảm đau.
• Bán hạ chế (9g): Giảm nôn, buồn nôn.
• Trần bì (6g): Lý khí, giảm đầy bụng.
• Cam thảo (3g): Điều hòa tác dụng các vị thuốc.
• Sinh khương (3 lát): Ôn trung, hòa vị.
• Đại táo (3 quả): Tương tự sinh khương.

Quy trình sắc thuốc

• Sơ chế: Rửa sạch dược liệu, gia công (cắt lát, đập dập...) nếu cần và phân loại các loại dược liệu có kích thước nhỏ.
• Ngâm: Cho dược liệu vào ấm, đổ nước gấp 2-3 lần lượng thuốc và ngâm khoảng 30 phút.
• Sắc: Đun lửa lớn cho đến khi sôi, sau đó hạ lửa nhỏ và sắc tiếp 30 phút - 1 tiếng tùy loại thuốc.
• Lọc và chia: Lọc bỏ bã thuốc, chia nước thuốc thành các phần bằng nhau để uống trong ngày.
• Bảo quản: Bảo quản nước thuốc trong tủ lạnh, hâm nóng trước khi uống và không để quá 24 giờ.

Lưu ý:

• Tham vấn chuyên gia: Trước khi sử dụng bất kỳ bài thuốc Đông y nào, người bệnh nên tham khảo ý kiến thầy thuốc chuyên khoa để được tư vấn và hướng dẫn cụ thể và các bài thuốc trên chỉ mang tính chất tham khảo.
• Điều chỉnh bài thuốc: Tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe và cơ địa của từng người, thầy thuốc sẽ gia giảm liều lượng và thành phần các vị thuốc cho phù hợp, đảm bảo hiệu quả điều trị tối ưu và tránh tác dụng phụ không mong muốn.
• Kết hợp chế độ ăn uống và sinh hoạt lành mạnh: Bên cạnh việc sử dụng thuốc, người bệnh cần chú trọng đến việc điều chỉnh chế độ ăn uống và sinh hoạt hợp lý, bao gồm: ăn uống đủ chất, tránh các thực phẩm gây kích ứng, tập luyện thể dục đều đặn, giữ tinh thần thoải mái... nhằm hỗ trợ quá trình điều trị và tăng cường sức khỏe tổng thể.

Đông y không chỉ mang lại hiệu quả điều trị mà còn giúp cải thiện sức khỏe tổng thể, tăng cường sức đề kháng và ngăn ngừa bệnh tái phát. Nếu bạn đang tìm kiếm một phương pháp điều trị trào ngược dạ dày an toàn và hiệu quả, hãy cân nhắc đến các bài thuốc Đông y và tham khảo ý kiến của thầy thuốc chuyên khoa. Hiệu quả của các bài thuốc Đông y có thể khác nhau tùy thuộc vào cơ địa và tình trạng bệnh của mỗi người.

Huyệt đạo

Bấm huyệt là một phương pháp trị liệu không xâm lấn, được ứng dụng rộng rãi trong y học cổ truyền để hỗ trợ điều trị nhiều vấn đề sức khỏe, trong đó có trào ngược dạ dày. Dưới đây là 5 huyệt đạo được cho là có tác dụng tích cực trong việc giảm nhẹ các triệu chứng khó chịu do trào ngược dạ dày gây ra, cùng với cơ chế tác động và cách xác định vị trí chính xác của từng huyệt:

Nội Quan (PC6):

Huyệt này thuộc kinh Tâm bào lạc, có tác dụng điều hòa khí huyết, đặc biệt là khí của dạ dày. Theo y học cổ truyền, trào ngược dạ dày thường do khí nghịch, tức là khí của dạ dày đi ngược lên trên. Bấm huyệt Nội Quan giúp giáng khí, đưa khí của dạ dày đi xuống, từ đó giảm các triệu chứng ợ chua, ợ hơi, buồn nôn. Nghiên cứu hiện đại cũng cho thấy bấm huyệt Nội Quan có thể ức chế hoạt động thần kinh phế vị, giúp giảm tiết acid dạ dày và tăng cường nhu động ruột.

• Vị trí: Ở mặt trước cẳng tay, trên lằn chỉ cổ tay 2 thốn (3 khoát ngón tay), giữa hai gân cơ gan tay lớn và gan tay bé.

Trung Quản (CV12):

Huyệt này là huyệt Mộ của Vị, có tác dụng điều hòa chức năng dạ dày một cách toàn diện. Bấm huyệt Trung Quản giúp hòa vị, giáng nghịch, từ đó giảm các triệu chứng đau vùng thượng vị, đầy bụng, khó tiêu thường gặp trong trào ngược dạ dày. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng bấm huyệt Trung Quản có thể tăng cường nhu động dạ dày, giảm áp lực tâm vị, giúp thức ăn di chuyển xuống dưới dễ dàng hơn.

• Vị trí: Trên đường trung tuyến của bụng, cách rốn 4 thốn (6 khoát ngón tay).

Túc Tam Lý (ST36):

Huyệt này là huyệt Hợp của Túc dương minh Vị kinh, có tác dụng bồi bổ nguyên khí, kiện tỳ ích vị. Theo y học cổ truyền, trào ngược dạ dày có thể do tỳ vị hư nhược, không đủ sức vận hóa thức ăn. Bấm huyệt Túc Tam Lý giúp tăng cường chức năng tiêu hóa, giảm các triệu chứng đầy bụng, khó tiêu, mệt mỏi. Nghiên cứu hiện đại cũng cho thấy bấm huyệt Túc Tam Lý có thể tăng cường miễn dịch, cải thiện tuần hoàn máu, giúp cơ thể khỏe mạnh hơn.

• Vị trí: Ở phía ngoài cẳng chân, dưới lồi củ trước xương chày 3 thốn (1 khoát 4 ngón tay), cách mào chày ngoài 1 khoát ngón tay.

Thái Xung (LV3):

Huyệt này là huyệt Nguyên của Can kinh, có tác dụng sơ can lý khí, điều hòa chức năng gan. Theo y học cổ truyền, tình trạng can khí uất kết có thể ảnh hưởng đến chức năng dạ dày, gây ra trào ngược. Bấm huyệt Thái Xung giúp giải tỏa căng thẳng, giảm stress, từ đó cải thiện chức năng tiêu hóa. Nghiên cứu hiện đại cho thấy bấm huyệt Thái Xung có thể điều chỉnh nồng độ cortisol (hormone stress), giúp cơ thể thư giãn hơn.

• Vị trí: Ở chỗ lõm giữa mu ngón chân cái và ngón chân thứ hai, cách khoảng 2 thốn (3 khoát ngón tay) về phía cổ chân.

Đản Trung (CV17):

Huyệt này là huyệt Mộ của Nhâm mạch, có tác dụng lý khí, khoan hung, giáng nghịch. Bấm huyệt Đản Trung giúp điều hòa khí huyết vùng ngực, giảm các triệu chứng đau tức ngực, khó thở thường gặp trong trào ngược dạ dày. Nghiên cứu hiện đại đã chứng minh bấm huyệt Đản Trung có thể giảm đau, giảm viêm, giúp cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh.

• Vị trí:Trên đường trung tuyến của bụng, ở giữa đường nối hai đầu vú.

Quy trình bấm huyệt

Để đảm bảo tính hiệu quả và an toàn trong quá trình trị liệu bằng phương pháp bấm huyệt, người thực hiện cần tuân thủ nghiêm ngặt các bước sau:

1. Vệ sinh tay: Rửa tay sạch sẽ bằng xà phòng diệt khuẩn và nước ấm trước khi tiến hành nhằm ngăn ngừa sự lây truyền vi sinh vật gây bệnh.
2. Chuẩn bị không gian: Lựa chọn không gian yên tĩnh, thoáng mát, đảm bảo ánh sáng đầy đủ. Điều này giúp người bệnh cảm thấy thư giãn, thoải mái và tập trung vào quá trình trị liệu.
3. Tư thế bệnh nhân: Hướng dẫn bệnh nhân lựa chọn tư thế nằm hoặc ngồi sao cho cơ thể đạt được sự thư giãn tối đa, đồng thời đảm bảo vùng huyệt đạo cần tác động được tiếp cận dễ dàng và chính xác.
4. Kỹ thuật tác động:
   Ấn huyệt: Sử dụng ngón tay cái, ngón trỏ hoặc ngón giữa để ấn nhẹ nhàng vào huyệt đạo với một lực vừa đủ, không gây đau đớn hay khó chịu cho bệnh nhân.
   Day huyệt: Sau khi ấn huyệt, thực hiện động tác day tròn hoặc day lên xuống tại vị trí huyệt đạo với lực nhẹ nhàng, đều đặn trong khoảng 30 giây đến 1 phút. Lưu ý duy trì tần suất và cường độ tác động phù hợp với tình trạng và khả năng chịu đựng của từng bệnh nhân.
5. Lặp lại: Lặp lại quy trình ấn và day huyệt từ 3 đến 5 lần cho mỗi huyệt đạo để đảm bảo tác động đầy đủ và đạt hiệu quả trị liệu tối ưu.
6. Massage: Sau khi hoàn thành bấm huyệt, có thể thực hiện các động tác massage nhẹ nhàng quanh vùng huyệt đạo để tăng cường lưu thông khí huyết, giảm đau và thúc đẩy quá trình phục hồi.
7. Bổ sung nước: Khuyến khích bệnh nhân uống một cốc nước ấm sau khi bấm huyệt để hỗ trợ quá trình đào thải độc tố, tăng cường tuần hoàn máu và nâng cao hiệu quả trị liệu.

• Huyệt Trung Quản
• Huyệt Túc Tam Lý
• Huyệt Nội Quan
• Huyệt Thái Xung
• Huyệt Đản Trung

Dược liệu thường dùng trong điều trị trào ngược dạ dày

Cam thảo:

• Hiệu quả: Cam thảo chứa glycyrrhizin, một hợp chất có tác dụng chống viêm, giảm đau và làm lành vết loét. Một số nghiên cứu cho thấy cam thảo có thể giúp giảm triệu chứng trào ngược dạ dày như ợ nóng, ợ chua.
• Cách dùng: Dùng cam thảo dạng trà, viên nén hoặc chiết xuất. Liều lượng và cách dùng cần được tư vấn bởi thầy thuốc Đông y hoặc bác sĩ có chuyên môn.
• Lưu ý: Không nên sử dụng cam thảo quá liều hoặc trong thời gian dài, vì có thể gây tăng huyết áp, hạ kali máu và phù nề.

Bạch truật:

• Hiệu quả: Bạch truật có tác dụng kiện tỳ, táo thấp, giúp tăng cường chức năng tiêu hóa và giảm trào ngược dạ dày.
• Cách dùng: Dùng bạch truật dạng thuốc sắc, bột hoặc viên nén. Liều lượng và cách dùng cần được tư vấn bởi thầy thuốc Đông y hoặc bác sĩ có chuyên môn.
• Lưu ý: Bạch truật có tính ôn, không nên dùng cho người có thể chất nóng trong, âm hư hỏa vượng.

Hoàng liên:

• Hiệu quả: Hoàng liên chứa berberine, một hoạt chất có tác dụng kháng khuẩn, chống viêm và giảm đau. Hoàng liên có thể giúp giảm viêm nhiễm niêm mạc dạ dày, thực quản và giảm triệu chứng trào ngược.
• Cách dùng: Dùng hoàng liên dạng thuốc sắc, viên nén hoặc kết hợp với các vị thuốc khác trong các bài thuốc Đông y.
• Lưu ý: Không nên dùng hoàng liên trong thời gian dài vì có thể gây hại cho gan. Phụ nữ có thai và cho con bú không nên sử dụng.

Chỉ thực:

• Hiệu quả: Chỉ thực có tác dụng giảm đau, chống co thắt và làm lành vết loét. Nó có thể giúp giảm đau dạ dày và các triệu chứng khó chịu do trào ngược.
• Cách dùng: Dùng chỉ thực dạng thuốc sắc hoặc viên nén. Liều lượng và cách dùng cần được tư vấn bởi thầy thuốc Đông y hoặc bác sĩ có chuyên môn.
• Lưu ý: Chỉ thực có tính hàn, không nên dùng cho người tỳ vị hư hàn.

Sa nhân:

• Hiệu quả: Sa nhân có tác dụng hành khí, hóa thấp, giúp giảm đầy bụng, khó tiêu và buồn nôn do trào ngược dạ dày.
• Cách dùng: Dùng sa nhân dạng thuốc sắc hoặc kết hợp với các vị thuốc khác trong các bài thuốc Đông y.
• Lưu ý: Sa nhân có tính ôn, không nên dùng cho người có thể chất nóng trong, âm hư hỏa vượng.

Việc sử dụng dược liệu trong điều trị trào ngược dạ dày có thể mang lại hiệu quả hỗ trợ tích cực. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng:

• Hiệu quả của dược liệu thường chậm và cần thời gian dài để phát huy tác dụng.
• Nên tham khảo ý kiến thầy thuốc Đông y hoặc bác sĩ có chuyên môn trước khi sử dụng.
• Không tự ý kết hợp các loại dược liệu với nhau hoặc với thuốc Tây y.
• Sử dụng đúng liều lượng và thời gian theo chỉ định.
• Theo dõi các phản ứng phụ và ngưng sử dụng nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào.

Trào ngược dạ dày là một căn bệnh phổ biến và có thể gây ra nhiều phiền toái trong cuộc sống hàng ngày. Tuy nhiên, với việc hiểu rõ về nguyên nhân, triệu chứng và các phương pháp điều trị, bạn hoàn toàn có thể kiểm soát và cải thiện tình trạng bệnh.

Việc thay đổi lối sống lành mạnh, kết hợp với việc sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ và các biện pháp hỗ trợ từ thiên nhiên sẽ giúp bạn giảm thiểu triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm. Đừng chủ quan với những cơn ợ nóng, ợ chua hay khó nuốt. Hãy lắng nghe cơ thể và tìm đến sự tư vấn của bác sĩ nếu cần thiết để bảo vệ sức khỏe của mình.

• Bạch Truật