Nổi mề đay là tình trạng da nổi các nốt sần phù, phát ban. Hiện tượng này xảy ra ở một phần cơ thể hoặc lan rộng ra các vùng xung quanh nếu không điều trị kịp thời gây cảm giác ngứa ngáy, khó chịu. Hãy cùng Tapchidongy tìm hiểu về nguyên nhân và cách điều trị nổi mề đay hiệu quả nhất.
Nổi mề đay là gì?
Mề đay (mày đay) có tên tiếng Anh là Urticaria hay Hives. Đây là bệnh lý tự miễn xảy ra khi các mao mạch nhỏ dưới da bị giãn ra, dẫn đến phù nề ở lớp trung bì. Tình trạng này là dấu hiệu phản ánh sự rối loạn hệ thống miễn dịch trong cơ thể.
Tùy vào giai đoạn diễn biến của bệnh, bạn sẽ thấy mề đay chỉ mọc ở một số bộ phận hoặc có thể lan ra toàn bộ cơ thể. Các biểu hiện của bệnh thường tự biến mất sau khoảng 15-30 phút và có khả năng bùng phát thành từng đợt.
Khoảng cách và mức độ nghiêm trọng của bệnh sẽ thay đổi theo thời gian. Vì thế, bạn không được chủ quan, thay vào đó nên đến gặp bác sĩ để được thăm khám chi tiết khi thấy dấu hiệu bất thường.
Dựa theo thời gian tồn tại, nguyên nhân cũng như đặc trưng bệnh mà mề đay được phân loại như sau:
- Mề đay thông thường: Chia thành 2 loại cấp tính (kéo dài dưới 6 tuần) và mãn tính (kéo dài trên 6 tuần).
- Mề đay do yếu tố vật lý: Xảy ra khi da chịu sự kích thích trực tiếp từ các yếu tố như nóng lạnh, ánh nắng mặt trời, rung lắc, áp suất, gắng sức… Hầu hết các mảng ngứa, mẩn đỏ xuất hiện trong vòng 1 giờ sau khi tiếp xúc.
- Mề đay do tiếp xúc: Xảy ra khi da tiếp xúc trực tiếp với các chất gây dị ứng hoặc chất kích thích. Mày đay thường xuất hiện trong vòng vài phút hoặc vài giờ sau khi tiếp xúc với tác nhân gây dị ứng.
- Mề đay do viêm mạch: Là một dạng mề đay mãn tính, thường kéo dài hơn 6 tuần, các tổn thương trên da giống mề đay, kèm theo dấu hiệu viêm mạch.
- Mề đay phù mạch: Là một phản ứng dị ứng cấp tính, biểu hiện bởi sự sưng nề da và niêm mạc.
- Mề đay do HC tự viêm: Là một dạng mề đay mạn tính hiếm gặp, đặc trưng bởi các mảng sẩn phù nề, ngứa, tái phát thường xuyên, kèm theo các triệu chứng khác như sốt, đau khớp, viêm mắt.
Triệu chứng nổi mề đay điển hình
Tùy vào cơ địa, mỗi người sẽ có những biểu hiện nổi mề đay khác nhau. Tuy nhiên người bệnh vẫn sẽ có những triệu chứng điển hình như:
- Mẩn đỏ: Các nốt mẩn đỏ có thể xuất hiện rải rác hoặc tập trung thành mảng lớn. Kích thước và hình dạng của mẩn đỏ thường là hình tròn hoặc bầu dục. Màu sắc của các nốt có thể là đỏ, hồng hoặc da nhợt nhạt.
- Ngứa: Cảm giác ngứa ngáy khó chịu, có thể từ nhẹ đến dữ dội.
- Sưng tấy: Da sưng tấy, tạo thành những nốt sẩn phù. Sưng tấy có thể xảy ra ở bất kỳ vị trí nào trên cơ thể, nhưng thường gặp ở mặt, môi, mí mắt, lưỡi, tay chân và bộ phận sinh dục.
- Các triệu chứng khác: Khó thở, khàn giọng, đau bụng, buồn nôn, tiêu chảy, sốt, nhức đầu, mệt mỏi.
Hình ảnh nổi mề đay
Các vị trí thường bị mẩn ngứa nổi mề đay
Nổi mề đay có thể xuất hiện ở bất kỳ đâu trên cơ thể, phổ biến nhất là mặt, cổ họng, cánh tay và chân.
- Mặt: Mề đay có thể xuất hiện rải rác hoặc tập trung ở gò má, sưng môi gây khó chịu, mất tự tin, ảnh hưởng đến công việc và chất lượng cuộc sống. Vết sưng có thể lan đến cổ họng, đường hô hấp gây khó thở, thậm chí dẫn đến sốc phản vệ.
- Hai cánh tay: Nhiều trường hợp nổi mày đay ở cánh tay, ngứa ở vị trí nổi sẩn, đôi khi ngứa lan ra cả bắp tay và cánh tay.
- Cổ: Vùng da cổ nhạy cảm, dễ tổn thương nên chỉ cần gãi, chà xát mạnh cũng có thể nổi mẩn ngứa mày đay.
- Chân: Mề đay ở chân thường do phản ứng với vết cắn của côn trùng, biểu hiện là những mụn đỏ ngứa (sẩn) được hình thành từng đám. Mỗi mụn đỏ chứa dịch, có chiều ngang từ 0,2 đến 2,0 cm và có một điểm chính giữa.
- Mông: Do khu vực này thường xuyên cọ sát với quần áo nên khi bị mề đay, người bệnh sẽ cảm thấy càng khó chịu hơn.
Nguyên nhân nổi mề đay
Mề đay là bệnh lý tự miễn thể hiện tình trạng phản ứng của các mao mạch dưới da hay niêm mạc khi chịu ảnh hưởng từ các tác nhân bên ngoài hoặc bên trong cơ thể. Từ đó, bệnh gây nên hiện tượng phù nề, phát ban tại chỗ kèm theo ngứa khó chịu.
Thực tế có rất nhiều nguyên nhân nổi mề đay. Phổ biến nhất phải kể đến là:
- Di truyền: Trong một gia đình, nếu bố mẹ bị mề đay thường con cái khi sinh ra cũng có nguy cơ bị bệnh cao hơn bình thường.
- Dị ứng: Có nhiều tác nhân gây dị ứng khác nhau, như thuốc (như aspirin, penicillin,...), hóa mỹ phẩm (mỹ phẩm trôi nổi, chứa nhiều hóa chất), thực phẩm (hải sản, sữa, trứng,...) hoặc các dị nguyên như bụi bẩn, phấn hoa, lông chó mèo,...
- Thời tiết: Sự biến động bất thường của nhiệt độ và độ ẩm có thể kích hoạt các kháng thể quá mẫn trong cơ thể và dẫn đến nổi mề đay.
- Côn trùng cắn: Nọc độc từ các loại côn trùng như ong, nhện, rết,... khi cắn/đốt có thể gây ra sưng tấy, ngứa ngáy. Với những người cơ địa nhạy cảm, nọc độc này có thể dẫn đến sốc phản vệ và dị ứng nặng.
- Lạm dụng thuốc: Việc không tuân thủ chỉ định về liều lượng các loại thuốc đặc trị bệnh có thể gây ra nổi mề đay mẩn ngứa. Các loại thuốc thường gặp gây dị ứng, mề đay như vacxin, nhóm kháng sinh beta-lactam, NSAID, thuốc ức chế chuyển hóa,...
Biến chứng nổi mề đay
Mặc dù, mề đay mẩn ngứa thường không trực tiếp đe dọa tính mạng, nhưng việc trì hoãn điều trị hoặc xử lý sai cách có thể dẫn đến những hậu quả lâu dài và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh.
- Phù nề: Giãn mao mạch ở tầng trung bì dẫn đến phù nề, đặc biệt ở các khu vực như lưng, tay, chân. Khi bệnh tiến triển nặng, phù nề có thể lan ra mí mắt và môi, gây ảnh hưởng thẩm mỹ của người bệnh.
- Bội nhiễm: Người bệnh gãi ngứa liên tục, đặc biệt ở trẻ nhỏ, có thể dẫn đến trầy xước da, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập và gây nhiễm trùng, làm da lâu lành và để lại sẹo vĩnh viễn.
- Sẹo thâm: Nổi mề đay liên tục có thể dẫn đến hình thành sẹo thâm, ảnh hưởng đến ngoại hình và gây tâm lý tự ti, mặc cảm cho người bệnh.
- Sốc phản vệ: Trong một số trường hợp hiếm gặp, mề đay có thể dẫn đến phù mạch, sưng mạch khí quản, phù mạch họng, gây khó thở, sốc phản vệ, rối loạn đường thở, suy hô hấp, thậm chí đột quỵ.
- Sinh non: Mề đay ở phụ nữ mang thai có thể dẫn đến nguy cơ sinh non, nhẹ cân, đề kháng yếu, thậm chí dị tật bẩm sinh như mề đay bẩm sinh hoặc hở hàm ếch.
- Ảnh hưởng tâm lý: Mẩn ngứa dai dẳng và khó chịu do mề đay có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ, khả năng tập trung và chất lượng cuộc sống của người bệnh.
Phương pháp chẩn đoán
Chẩn đoán chính xác nguyên nhân nổi mề đay là điều quan trọng để điều trị hiệu quả.
Thăm hỏi và chẩn đoán lâm sàng:
- Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng, thời gian xuất hiện, các yếu tố khởi phát, tiền sử dị ứng, các bệnh lý khác,...
- Khám da để xác định các mảng sẩn phù, vị trí, hình dạng, kích thước,...
Chẩn đoán cận lâm sàng:
- Xét nghiệm máu: Kết quả xét nghiệm bạch cầu đa múi ưa axit (EOS) ở chỉ số bình thường là 0-7%, giá trị tăng cao có thể là do nhiễm ký sinh trùng hoặc dị ứng. Kết quả xét nghiệm bạch cầu đa múi ưa kiềm (BASO) ở chỉ số bình thường là 0 – 1,5%, cao hơn có thể liên quan đến bệnh suy giáp, bạch cầu, dị ứng.
- Xét nghiệm dị ứng: Bác sĩ có thể chỉ định bạn thực hiện xét nghiệm da (da điểm chân, da lẩy da) hoặc xét nghiệm máu (IgE huyết thanh, RAST) để xác định các tác nhân dị ứng gây nổi mề đay.
- Xét nghiệm khác: Chức năng gan, thận, tự miễn dịch hoặc chụp X-quang ngực.
Đối tượng nổi mề đay
- Trẻ em có hệ miễn dịch đang trong quá trình phát triển và hoàn thiện.
- Phụ nữ mang thai có nội tiết tố thay đổi và thường xuyên căng thẳng trong thai kỳ.
- Người có cơ địa dị ứng với các tác nhân như thức ăn, côn trùng cắn, bụi bẩn,..
- Người có tiền sử gia đình bị mày đay.
- Người thường xuyên tiếp xúc với các tác nhân kích thích như nhiệt độ nóng hoặc lạnh, ánh nắng mặt trời, hóa chất,...
- Người đang mắc một số bệnh lý như lupus ban đỏ, viêm khớp dạng thấp, bệnh tuyến giáp…
Biện pháp phòng ngừa hiệu quả
- Giữ vệ sinh da sạch sẽ, đặc biệt trong thời gian bị mề đay, người bệnh chỉ nên tiếp xúc với nước trong vòng 10-15 phút.
- Hạn chế tối đa việc sử dụng chất tẩy rửa trong thời gian bị mề đay. Thay vào đó bạn có thể tắm bằng nước ấm hoặc các loại nước lá.
- Mặc quần áo rộng rãi, thoải mái, sử dụng chất liệu mềm mại, tránh kích ứng.
- Duy trì tinh thần thoải mái, ngủ đủ giấc, tập luyện thể dục thể thao mỗi ngày.
- Mang theo thuốc chống dị ứng bên mình trong trường hợp khẩn cấp.
- Sử dụng máy lọc không khí trong nhà để loại bỏ bụi bẩn và các chất gây dị ứng khác.
Khi nào cần gặp bác sĩ?
Mề đay thường có thể tự khỏi hoặc được điều trị tại nhà, nhưng bạn không nên chủ quan và cần đi khám bác sĩ ngay lập tức nếu có bất kỳ dấu hiệu nào sau đây:
- Mề đay kèm theo triệu chứng nguy hiểm: Sốt cao, đau rát, khó chịu, khô lưỡi, sưng họng, khó thở, thở gấp hoặc ngủ ngáy, có hiện tượng ngừng thở trong giây lát.
- Tình trạng da nổi mề đay không thuyên giảm sau 48 tiếng.
- Đau bụng, buồn nôn, tiêu chảy (có thể là dấu hiệu của mề đay đường tiêu hóa).
- Trẻ bị mề đay quấy khóc, bỏ bú.
- Phụ nữ có thai trong 3 tháng đầu và cuối thai kỳ có dấu hiệu mệt mỏi, ngứa nhiều về đêm hoặc mất ngủ.
- Gặp phải tác dụng phụ của thuốc điều trị mề đay.
- Không đáp ứng với thuốc điều trị mề đay.
Phương pháp điều trị bệnh nổi mề đay
Mề đay là một bệnh lý dị ứng, do đó phương pháp điều trị chính sẽ tập trung vào việc xác định và loại trừ các nguyên nhân tiềm ẩn/các yếu tố khởi phát bệnh mề đay. Từ đó, bác sĩ sẽ điều trị dùng thuốc theo sơ đồ bệnh của mỗi người.
Thuốc Tây trị mề đay
Có nhiều loại thuốc Tây được sử dụng để điều trị bị nổi mề đay dị ứng, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng và nguyên nhân gây bệnh. Cụ thể:
Thuốc kháng Histamin thế hệ 1:
- Có khả năng giảm ngứa nhanh.
- Tác dụng phụ: Buồn ngủ, khô miệng, tim đập nhanh, nhìn mờ, rối loạn tiết niệu,...
- Ít được sử dụng do hạn chế về tác dụng phụ.
Thuốc kháng Histamin thế hệ 2:
- Các loại thuốc phổ biến: Cetirizine, Levocetirizine, Desloratadine, Fexofenadine, Loratadine.
- Có khả năng khắc phục tác dụng phụ gây buồn ngủ.
- Công dụng chính là điều trị triệu chứng, không điều trị nguyên nhân.
- Dừng thuốc khi triệu chứng dị ứng đã hết.
Corticosteroid toàn thân:
- Chỉ sử dụng trong trường hợp: Mề đay cấp, nặng, có phù thanh quản gây khó thở, mề đay do viêm mạch, mày đay mạn tính không đáp ứng với thuốc kháng Histamin thông thường.
- Dạng bôi: Flucinar, Hydrocortison, Triamcinolone…
- Dạng uống: Cortisol, Methylprednisolone, Prednisone…
- Không lạm dụng cho bệnh nhân thường xuyên tái phát.
Các loại thuốc khác:
- Thuốc ức chế miễn dịch: Dùng cho trường hợp mề đay nặng, kháng trị với các biện pháp thông thường.
- Ephedrin: Chỉ định sử dụng khi mề đay gây sốc phản vệ.
- Omalizumab: Phù hợp với bệnh mạn tính, dai dẳng, khó điều trị.
Bài thuốc Đông y trị bệnh
Để điều trị bệnh theo phương pháp y học cổ truyền, người bệnh cần kết hợp nhiều loại thảo dược để mang đến hiệu quả tối đa. Tùy thuộc vào nguyên nhân và cơ địa của người bệnh, thầy thuốc sẽ chỉ định bạn sử dụng một số bài thuốc sau:
Bài thuốc trị mề đay do phong nhiệt:
- Thành phần: Ké đầu ngựa, kim ngân hoa, tầm gửi, bồ công anh mỗi loại 20g; Kinh giới và hạ khô thảo mỗi loại 16g; Ngưu bàng tử và rau má mỗi loại 12g; Cam thảo 8g.
- Cách dùng: Sắc các vị thuốc đã chuẩn bị trên với 1,5 lít nước, đun đến khi còn 700ml, chia làm 3 lần uống trong ngày. Uống liên tục trong 10 ngày.
Bài thuốc trị mề đay do huyết hư:
- Thành phần: Đương quy, thục địa mỗi loại 20g; Bạch thược và xích thược mỗi loại 16g; Táo nhân, sinh địa, huyền sâm mỗi loại 12g; Cam thảo 8g.
- Cách dùng: Sắc các vị thuốc đã chuẩn bị trên với 1,5 lít nước, đun đến khi còn 700ml, chia làm 3 lần uống trong ngày. Uống liên tục trong 15 ngày.
Bài thuốc trị mề đay do khí trệ:
- Thành phần: Trần bì, bạch truật mỗi loại 16g; Ngũ vị tử, thương truật, chỉ thực, sinh khương mỗi loại 12g; Cam thảo 8g.
- Cách dùng: Sắc các vị thuốc trên với 1,5 lít nước, đun đến khi còn 700ml, chia làm 3 lần uống trong ngày. Uống liên tục trong 10 ngày.
Tuy nhiên, nhược điểm của phương pháp này là tốn thời gian đun sắc cũng như yêu cầu người bệnh cần kiên trì sử dụng trong thời gian dài.
Cách trị nổi mề đay tại nhà
Dị ứng nổi mề đay là một tình trạng da liễu phổ biến gây ngứa ngáy và khó chịu. Mặc dù có thể tự khỏi, nhưng có một số mẹo dân gian có thể giúp giảm bớt các triệu chứng và đẩy nhanh quá trình phục hồi.
- Chườm lạnh: Bạn dùng khăn lạnh hoặc đá viên chườm lên vùng da bị mẩn ngứa giúp giảm bớt sưng tấy và ngứa ngáy.
- Tắm lá chè xanh: Bạn chuẩn bị một nắm nhỏ lá chè xanh tươi, rửa sạch và đun cùng với khoảng 1,5 lít nước. Pha thêm nước để tạo độ ấm vừa phải, dùng nước này để tắm mỗi ngày.
- Dùng nha đam: Nha đam có đặc tính làm mát và sát trùng, giúp giảm ngứa và sưng tấy. Bạn thoa gel nha đam tươi lên vùng da bị mẩn ngứa hoặc sử dụng các sản phẩm có chứa nha đam để làm dịu vết thương.
- Dùng yến mạch: Yến mạch có đặc tính chống viêm và làm dịu da. Bạn có thể tắm bột yến mạch hoặc đắp hỗn hợp bột yến mạch và nước lên vùng da bị mày đay.
Các loại dược liệu trị bệnh hiệu quả
Sử dụng các loại dược liệu quý từ tự nhiên trong điều trị mề đay dị ứng là phương pháp được nhiều người bệnh tin dùng. Một số loại dược liệu được sử dụng như ké đầu ngựa, kim ngân hoa, ngưu bàng tử,... giúp thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm, sát khuẩn, giúp trị mẩn ngứa, dị ứng hiệu quả.
Tuy nhiên, người bệnh cần sử dụng theo hướng dẫn của thầy thuốc hoặc bác sĩ để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
Nổi mề đay ngứa là một bệnh lý da liễu phổ biến với nhiều nguyên nhân và biểu hiện khác nhau. Tuy không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng mề đay có thể gây ảnh hưởng đến thẩm mỹ, sinh hoạt và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Do đó, bạn hãy chủ động thăm khám khi có dấu hiệu bất thường.
Dựa trên nguyên tắc điều trị mề đay trong Đông y, trong dân gian lưu truyền rất nhiều các loại lá tắm có thể sử dụng cho bé bị nổi mề đay tắm. Bạn có thể tham khảo: lá trầu không, trà xanh, kinh giới...
Mẹ có thể căn cứ vào nguyên nhân bệnh cũng như cách thức điều trị đang sử dụng để quyết định việc cho bé bú bình thường hay tạm hoãn. Lưu ý tuyệt đối không tự ý dùng thuốc trong thời gian cho con bú để đảm bảo an toàn sức khỏe cho cả mẹ và bé.
Khi đang nổi mề đay, làn da bệnh nhân đã bị tổn thương, dễ nhiễm khuẩn nếu tiếp xúc với gió, bụi bẩn bên ngoài. Vì vậy, người bệnh nên tránh gió. Tuy nhiên, kiêng gió không đồng nghĩa với việc bệnh nhân phải hoàn toàn ở trong phòng kín, tách biệt với môi trường bên ngoài.
Nổi mề đay có thể tắm tuy nhiên cần lựa chọn cách vệ sinh da đúng cách, người bệnh cũng cần thực hiện kiên chế độ kiêng khem trong thói quen sinh hoạt, luyện tập hằng ngày
Bệnh mề đay có hai dạng là cấp tính và mãn tính. Ở giai đoạn cấp tính bệnh tái phát từ vài giờ đến vài ngày là có thể tự thuyên giảm, nhưng nếu để chuyển sang mãn tính, bệnh có thể phát triển nghiêm trọng, nhất là có thể chuyển sang giai đoạn biến chứng với nhiều nguy cơ rủi ro.
Uống rượu bị nổi mề đay là triệu chứng thường gặp ở nhiều người. Tình trạng này không chỉ gây cảm giác khó chịu mà còn ảnh hưởng tới sức khỏe. Bệnh nếu không điều trị kịp thời có thể gây biến chứng nguy hiểm.
Kiêng thực phẩm cay nóng và chất kích thích: Để giảm các triệu chứng mề đay nên tránh ớt, tiêu, gừng, món ăn quá cay. Bên cạnh đó, bạn cũng nên giảm đường, muối trong chế độ ăn uống. Tuyệt đối tránh xa các chất kích thích như rượu, trà, cà phê, thuốc lá, tiêu.... Không nên tiếp xúc với nước quá nóng.
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!