Viêm Họng Dị Ứng

Viêm họng dị ứng là gì?

Viêm họng dị ứng là một bệnh lý thuộc nhóm viêm đường hô hấp trên, đặc trưng bởi tình trạng viêm cấp tính hoặc bán cấp niêm mạc họng do phản ứng quá mức của hệ miễn dịch với các yếu tố kích thích (allergens) có trong môi trường. Không giống như viêm họng do virus hoặc vi khuẩn, viêm họng dị ứng không liên quan đến tác nhân truyền nhiễm mà là hệ quả của phản ứng miễn dịch phức tạp.

Các cơ chế bệnh sinh của viêm họng dị ứng:

• Phơi nhiễm với chất kích thích: Khi niêm mạc họng tiếp xúc với các yếu tố gây dị ứng, hệ thống miễn dịch nhầm lẫn chúng là các kháng nguyên nguy hiểm.
• Kích hoạt tế bào mast: Tế bào mast - một loại tế bào bạch cầu - được kích hoạt giải phóng các chất trung gian gây viêm, bao gồm histamine, tryptases, và chymases.
• Phản ứng viêm: Histamine gây giãn mạch máu, tăng tính thấm thành mạch, phù nề niêm mạc, và kích thích các tế bào thần kinh cảm giác gây ra các triệu chứng khó chịu như ngứa rát, ho, chảy nước mũi.

Triệu chứng thường gặp của viêm họng dị ứng

Các triệu chứng của viêm họng dị ứng thường xuất hiện đột ngột và có thể kéo dài trong vài giờ, vài ngày hoặc thậm chí vài tuần, tùy thuộc vào mức độ tiếp xúc với tác nhân gây dị ứng. Dưới đây là một số triệu chứng thường gặp:

• Ngứa họng: Đây là triệu chứng đặc trưng nhất của viêm họng dị ứng, gây cảm giác khó chịu, kích thích và muốn ho liên tục.
• Khô rát cổ họng: Niêm mạc họng bị viêm có thể dẫn đến tình trạng khô rát, khó nuốt.
• Ho khan: Ho khan là phản xạ tự nhiên của cơ thể nhằm tống xuất các chất kích thích ra ngoài.
• Ngạt mũi, chảy nước mũi: Thường gặp trong trường hợp viêm mũi dị ứng đi kèm với viêm họng dị ứng.
• Khàn tiếng, mất tiếng: Niêm mạc họng bị viêm có thể ảnh hưởng đến dây thanh, gây khàn tiếng hoặc mất tiếng tạm thời.
• Các triệu chứng khác: Sốt nhẹ, đau nhức đầu, mệt mỏi... (ít gặp).

Nguyên nhân viêm họng dị ứng

Nguyên nhân của viêm họng dị ứng được cho là có liên quan đến hiện tượng chảy dịch mũi sau. Khi tiếp xúc với các yếu tố kích thích, xoang mũi sẽ tiết ra nhiều dịch hơn, làm cho dịch này chảy xuống họng, gây ra ho, đau rát, ngứa ngáy và cảm giác khó chịu.

Các yếu tố kích thích thường gặp gây viêm họng dị ứng:

Các chất kích thích trong không khí:

• Bụi mịn (PM2.5): Các hạt bụi mịn có kích thước nhỏ hơn 2.5 micrometers dễ dàng đi sâu vào đường hô hấp, kích hoạt tế bào mast và gây viêm.
• Phấn hoa: Đây là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm họng dị ứng theo mùa. Các hạt phấn hoa theo gió bay vào đường thở, kích hoạt phản ứng dị ứng.
• Lông động vật: Tiết dịch, da chết và lông của động vật có vú (chó, mèo...) có thể chứa các protein gây dị ứng, gây kích ứng niêm mạc họng.
• Nấm mốc: Bào tử nấm mốc thường sinh sôi trong môi trường ẩm ướt. Khi hít phải bào tử nấm mốc, chúng có thể gây ra các triệu chứng dị ứng đường hô hấp trên, bao gồm viêm họng.
• Khói thuốc lá: Các chất có trong khói thuốc lá không chỉ gây kích ứng trực tiếp lên niêm mạc họng mà còn làm tăng tính nhạy cảm của đường thở, dễ dẫn đến viêm họng dị ứng.

Các yếu tố khác:

• Thời tiết: Khí hậu hanh khô hoặc thay đổi nhiệt độ đột ngột có thể làm khô niêm mạc họng, tăng tính nhạy cảm và dễ kích hoạt phản ứng viêm.
• Trào ngược dạ dày thực quản (GERD): Axit dạ dày trào ngược lên họng (được gọi là trào ngược dạ dày thực quản) có thể gây kích ứng niêm mạc họng, dẫn đến các triệu chứng tương tự như viêm họng dị ứng.

Chẩn đoán viêm họng dị ứng

Viêm họng dị ứng thường được chẩn đoán dựa trên việc đánh giá tổng hợp các yếu tố sau:

Thăm khám lâm sàng:

• Bác sĩ sẽ tiến hành hỏi bệnh sử chi tiết của người bệnh, bao gồm các triệu chứng đang gặp phải, thời gian khởi phát, mức độ nặng nhẹ, các yếu tố liên quan đến tình trạng bệnh (tiếp xúc với dị nguyên nghi ngờ, tiền sử bệnh lý bản thân và gia đình...).
• Khám họng trực tiếp bằng đèn soi hoặc nội soi họng để kiểm tra tình trạng viêm của niêm mạc họng (đỏ, phù nề...), có thể có xuất tiết nhầy trong lòng họng.
• Khám mũi xoang để loại trừ các bệnh lý viêm mũi xoang dị ứng có thể gây chảy dịch mũi sau xuống họng, kích thích niêm mạc họng.
• Khám hạch lympho vùng cổ để đánh giá tình trạng viêm nhiễm.

Xét nghiệm cận lâm sàng:

• Công thức máu: Xét nghiệm công thức máu thường quy nhằm loại trừ các nguyên nhân viêm họng do vi khuẩn (số lượng bạch cầu tăng, tỷ lệ bạch cầu trung tính tăng).
• Xét nghiệm dị ứng (nếu cần thiết): Các xét nghiệm dị ứng qua da (prick test) hoặc xét nghiệm máu tìm kháng thể đặc hiệu với các dị nguyên nghi ngờ (IgE đặc hiệu) có thể được thực hiện để xác định dị nguyên gây bệnh. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng kết quả xét nghiệm dị ứng đôi khi có thể dương tính giả hoặc âm tính giả, do đó cần kết hợp với các yếu tố lâm sàng khác để đưa ra chẩn đoán chính xác.

Chẩn đoán phân biệt:

Viêm họng dị ứng cần được chẩn đoán phân biệt với các bệnh lý khác gây viêm họng, bao gồm:

• Viêm họng cấp do virus: Thường khởi phát cấp tính sau khi tiếp xúc với người bệnh, thường kèm theo các triệu chứng toàn thân như sốt, đau mỏi cơ, sổ mũi...
• Viêm họng do vi khuẩn: Thường có biểu hiện sốt cao, đau họng dữ dội, có mủ trắng trên niêm mạc họng, hạch bạch huyết vùng cổ sưng to, đau nhức.
• Viêm họng do trào ngược dạ dày thực quản: Có thể gây ra các triệu chứng ho khan, ngứa rát họng, đặc biệt là về đêm. Tuy nhiên, thường không kèm theo các triệu chứng viêm mũi dị ứng.

Chẩn đoán hình ảnh (ít khi cần thiết):

• Chụp X-quang phế nang - tim (PA chest X-ray) đôi khi được chỉ định trong trường hợp nghi ngờ viêm phổi đi kèm.
• Chụp CT scan xoang mặt - mũi (sinus CT scan) có thể được thực hiện nếu nghi ngờ viêm xoang mũi dị ứng phức tạp.

Các thăm dò khác (ít khi cần thiết):

• Nội soi thanh quản - phế quản (bronchoscopy) có thể được thực hiện trong một số trường hợp hiếm gặp để loại trừ các bệnh lý đường thở khác gây ra các triệu chứng tương tự viêm họng dị ứng.

Bác sĩ sẽ dựa trên các thông tin thu thập được từ việc thăm khám lâm sàng, kết quả xét nghiệm cận lâm sàng và chẩn đoán phân biệt để đưa ra chẩn đoán xác định viêm họng dị ứng. Việc chẩn đoán chính xác có ý nghĩa quan trọng trong việc lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp và cải thiện hiệu quả điều trị cho người bệnh.

Đối tượng dễ mắc viêm họng dị ứng

Viêm họng dị ứng có thể gặp ở mọi lứa tuổi, tuy nhiên một số nhóm người có nguy cơ mắc bệnh cao hơn bao gồm:

• Người có cơ địa dị ứng: Những người có tiền sử bệnh lý hen suyễn, viêm mũi dị ứng, chàm... có nguy cơ cao mắc viêm họng dị ứng.
• Trẻ em: Trẻ em có hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, dễ nhạy cảm với các yếu tố gây dị ứng nên cũng dễ mắc bệnh này.
• Người thường xuyên tiếp xúc với các yếu tố kích thích: Người sống hoặc làm việc trong môi trường nhiều bụi bặm, lông động vật, nấm mốc... có nguy cơ cao mắc viêm họng dị ứng.
• Người mắc các bệnh lý về đường hô hấp khác: Viêm xoang mũi dị ứng hoặc cảm lạnh thông thường đôi khi có thể gây ra tình trạng chảy dịch mũi sau xuống họng. Dịch nhầy này gây kích ứng niêm mạc họng, dẫn đến các triệu chứng ho, ngứa rát. Trong một số trường hợp, tình trạng này có thể nhầm lẫn với viêm họng dị ứng.

Phòng ngừa bệnh viêm họng dị ứng

Viêm họng dị ứng là một bệnh lý mạn tính, do đó việc phòng ngừa đóng vai trò rất quan trọng trong việc kiểm soát triệu chứng và ngăn ngừa các đợt bùng phát.

Tránh tiếp xúc với các yếu tố kích thích:

• Đối với các dị nguyên trong không khí: Đeo khẩu trang khi ra ngoài đường, sử dụng máy lọc không khí tại nhà, thường xuyên giặt chăn, ga, gối, tránh nuôi thú cưng trong nhà nếu lông động vật là yếu tố gây kích ứng.
• Kiểm soát các yếu tố khác: Giữ ấm cổ họng khi trời lạnh, tránh khói thuốc lá và các chất kích thích khác, duy trì độ ẩm phù hợp trong nhà để tránh khô họng, vệ sinh răng miệng thường xuyên để ngăn ngừa các nhiễm trùng đường hô hấp trên.

Tăng cường sức khỏe tổng thể:

• Chế độ ăn uống lành mạnh: Bổ sung đầy đủ vitamin, khoáng chất và chất chống oxy hóa để tăng cường hệ miễn dịch.
• Ngủ đủ giấc: Giúp cơ thể phục hồi và tăng sức đề kháng.
• Tập thể dục thường xuyên: Nâng cao thể chất và tinh thần, giúp kiểm soát căng thẳng - một yếu tố có thể làm nặng thêm triệu chứng viêm họng dị ứng.

Khi nào cần gặp bác sĩ

Viêm họng dị ứng là một tình trạng thường gặp và thường không gây ra các biến chứng nghiêm trọng. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, việc tự điều trị tại nhà có thể không đủvà sự can thiệp của bác sĩ là cần thiết. Dưới đây là các tình huống cụ thể mà người bệnh nên gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời:

• Triệu chứng kéo dài: Nếu các triệu chứng viêm họng dị ứng kéo dài hơn 2 tuần mà không có dấu hiệu thuyên giảm, người bệnh nên gặp bác sĩ. Triệu chứng kéo dài có thể là dấu hiệu của một vấn đề nghiêm trọng hơn hoặc chỉ ra rằng tình trạng viêm họng dị ứng đang trở nên mãn tính.
• Khó thở: Cảm giác khó thở hoặc thở gấp là một dấu hiệu cần được quan tâm đặc biệt. Viêm họng dị ứng có thể gây ra tình trạng phù nề hoặc viêm lan rộng đến các đường hô hấp dưới, gây ra khó thở. Đây có thể là dấu hiệu của một phản ứng dị ứng nghiêm trọng (phản vệ) cần được cấp cứu ngay lập tức. Người bệnh cần được đưa đến cơ sở y tế gần nhất để được điều trị kịp thời.
• Sốt cao: Nếu xuất hiện sốt cao trên 38°C kèm theo đau họng, đây có thể là dấu hiệu của một nhiễm trùng vi khuẩn hoặc virus cần được điều trị bằng thuốc kháng sinh hoặc kháng virus. Sốt cao cũng có thể chỉ ra rằng cơ thể đang phản ứng mạnh mẽ với một yếu tố gây dị ứng hoặc một tình trạng viêm nhiễm nghiêm trọng hơn.
• Sưng lớn ở vùng cổ: Sưng lớn ở vùng cổ có thể là dấu hiệu của viêm tuyến giáp hoặc các vấn đề nghiêm trọng khác như áp-xe amidan hoặc khối u. Nếu cảm thấy vùng cổ bị sưng to hoặc đau nhức, người bệnh cần được kiểm tra y tế ngay lập tức để loại trừ các nguyên nhân nghiêm trọng và được điều trị đúng cách.

Cách điều trị viêm họng dị ứng hiệu quả

Có thể thấy, viêm họng dị ứng gây ra rất nhiều phiền toái, khó chịu ảnh hưởng lớn đến cuộc sống sinh hoạt của người bệnh. Nghiêm trọng hơn bệnh có thể gây phát sinh các biến chứng nguy hiểm nên việc điều trị kịp thời là điều rất cần thiết.

Một số cách điều trị viêm họng dị ứng hiệu quả hiện nay như sau:

Sử dụng mẹo dân gian

Mặc dù không thể thay thế hoàn toàn việc điều trị bằng thuốc, các mẹo dân gian có thể giúp giảm nhẹ triệu chứng viêm họng dị ứng và cải thiện sự khó chịu cho người bệnh. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng hiệu quả của các phương pháp này có thể khác nhau tùy thuộc vào cơ địa của từng người.

Dưới đây là một số mẹo dân gian được sử dụng phổ biến:

• Súc họng bằng nước muối ấm: Đây là phương pháp đơn giản nhưng hiệu quả giúp làm sạch cổ họng, loại bỏ dịch nhầy và giảm ngứa rát. Pha loãng ½ thìa cà phê muối tinh với 200ml nước ấm, súc họng nhiều lần trong ngày.
  
• Mật ong: Mật ong có đặc tính kháng khuẩn, kháng viêm và làm dịu niêm mạc họng. Pha loãng 1-2 thìa mật ong với nước ấm để uống hoặc ngậm trực tiếp. Lưu ý không nên cho trẻ em dưới 1 tuổi dùng mật ong do nguy cơ nhiễm độc tố botulinum.
  
• Chanh và mật ong: Vitamin C trong chanh giúp tăng cường hệ miễn dịch, kết hợp với mật ong giúp giảm đau rát họng. Pha nước cốt ½ quả chanh với 1 thìa mật ong và 200ml nước ấm để uống.
• Gừng tươi: Gừng có tính ấm, giúp giảm ho, long đờm và giảm viêm. Gọt vỏ, rửa sạch 1 nhánh gừng nhỏ, thái lát mỏng hoặc giã nát, cho vào cốc nước sôi, hãm trong 10 phút, lọc lấy nước, thêm 1-2 thìa mật ong, khuấy đều và uống ấm. Hoặc gậm từng lát gừng tươi trong miệng, nhai nhẹ và nuốt nước từ từ.
• Húng quế: Lá húng quế có tính kháng khuẩn, giúp giảm viêm họng. Dùng lá húng quế tươi để xông hơi: đun sôi một nồi nước, cho khoảng 10-15 lá húng quế vào, sau đó trùm kín đầu lại và xông hơi trong khoảng 5-10 phút. Thực hiện 1-2 lần mỗi ngày.

Một số lưu ý khi sử dụng các mẹo dân gian:

• Không phải ai cũng có thể áp dụng: Mật ong có thể gây ra phản ứng dị ứng ở trẻ em dưới 1 tuổi. Người mắc bệnh tiểu đường cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng mật ong.
• Hiệu quả hạn chế: Các biện pháp này chủ yếu hỗ trợ làm giảm triệu chứng chứ không điều trị dứt điểm nguyên nhân gây bệnh.
• Kết hợp với điều trị chính: Nên kết hợp sử dụng các mẹo dân gian với phác đồ điều trị do bác sĩ chỉ định để đạt hiệu quả tối ưu.

Đông Y trong điều trị viêm họng dị ứng

Theo Đông Y, viêm họng dị ứng khởi phát do sự đấu tranh giữa khí chính và khí tà trong cơ thể. Khi các vị thuốc Đông Y đi vào cơ thể sẽ giải quyết triệt để căn nguyên này từ đó trị bệnh tận gốc. Ngoài ra, việc sử dụng thuốc Đông Y còn giúp người bệnh lưu thông khí huyết, phục hồi cơ thể và nâng cao hệ miễn dịch.

Đông y sẽ dựa vào nguyên nhân gây bệnh từ đó kết hợp các vị thảo dược dược nhằm cân bằng âm dương, tác động vào căn nguyên gây bệnh. Khi âm dương cân bằng, sức đề kháng của người bệnh tăng lên, bệnh sẽ tự lui và hạn chế tái phát.

Một số bài thuốc trị viêm họng dị ứng hiệu quả:

Bài thuốc thanh nhiệt giải độc

• Thành phần: Kim ngân hoa (15g), Liên kiều (10g), Bồ công anh (10g), Cam thảo (5g).
• Cách dùng: Sắc uống hàng ngày, chia làm 3 lần, mỗi lần 100ml.
• Công dụng: Thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm, giúp giảm triệu chứng ngứa họng và ho khan.

Bài thuốc bổ phế tiêu viêm

• Thành phần: Hoàng kỳ (20g), Đẳng sâm (15g), Bách bộ (10g), Bạc hà (5g).
• Cách dùng: Sắc uống ngày 2 lần, mỗi lần 150ml.
• Công dụng: Tăng cường chức năng phổi, giảm viêm họng, ho và khó thở.

Bài thuốc thanh phế chỉ khái

• Thành phần: Tang diệp (10g), Mạch môn (15g), Trần bì (5g), Cam thảo (5g).
• Cách dùng: Sắc uống hàng ngày, chia làm 2 lần, mỗi lần 150ml.
• Công dụng: Thanh phế, giảm ho, làm dịu cổ họng, giảm triệu chứng viêm họng dị ứng.

Ưu điểm:

• Tự nhiên và an toàn: Các bài thuốc Đông Y sử dụng nguyên liệu từ thảo dược thiên nhiên, ít gây tác dụng phụ so với thuốc Tây y.
• Điều trị tận gốc: Đông Y không chỉ tập trung vào triệu chứng mà còn điều trị căn nguyên gây bệnh, giúp ngăn ngừa tái phát.
• Cải thiện sức khỏe toàn diện: Ngoài việc điều trị viêm họng dị ứng, các bài thuốc Đông Y còn có tác dụng bồi bổ cơ thể, tăng cường sức đề kháng.

Nhược điểm:

• Hiệu quả chậm: Do tác động từ từ vào cơ thể nên cần thời gian dài để thấy rõ hiệu quả.
• Phức tạp trong chuẩn bị: Việc sắc thuốc đòi hỏi thời gian và công sức, không thuận tiện cho những người có lịch trình bận rộn.
• Tính cá nhân hóa cao: Phải được thăm khám và kê đơn bởi các thầy thuốc có kinh nghiệm, không thể tự ý sử dụng.

Viêm họng dị ứng là một tình trạng phổ biến và có thể gây khó chịu cho người bệnh. Việc sử dụng Đông Y trong điều trị không chỉ mang lại hiệu quả cao mà còn an toàn và ít tác dụng phụ. Tuy nhiên, cần thận trọng và tham khảo ý kiến chuyên gia trước khi áp dụng để đảm bảo an toàn và hiệu quả tối đa.

Sử dụng phương pháp Tây Y

Mục đích của điều trị dược lý là làm giảm nhanh các triệu chứng khó chịu của viêm họng dị ứng, cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Các loại thuốc thường được sử dụng bao gồm:

• Thuốc kháng Histamin: Nhóm thuốc kháng H1 như Cetirizin Stada,Telfast BD… Thuốc kháng histamin là nhóm thuốc phổ biến nhất trong điều trị viêm họng dị ứng. Histamin là chất trung gian gây ra các phản ứng dị ứng trong cơ thể và thuốc kháng histamin hoạt động bằng cách ức chế tác dụng của histamin.
• Thuốc kháng viêm không Steroid (NSAIDs): NSAIDs được sử dụng để giảm đau và viêm trong viêm họng dị ứng. Chúng hoạt động bằng cách ức chế enzyme cyclooxygenase (COX), từ đó giảm sản xuất các chất gây viêm như prostaglandin. Thuốc Ibuprofen thường được sử dụng giúp giảm đau, hạ sốt và chống viêm. Naproxen có tác dụng kéo dài hơn ibuprofen, thích hợp cho việc kiểm soát triệu chứng suốt cả ngày.
• Thuốc có tác dụng làm lỏng dịch nhầy mũi, họng như Bromhexin, Acetylcystein… đây là liệu pháp hiệu quả để giảm viêm tại chỗ trong niêm mạc mũi và họng, nơi dễ bị ảnh hưởng bởi dị ứng.
• Nước súc miệng, nước muối sinh lý NaCl 0,9% để làm sạch khoang mũi, họng.
• Các loại thuốc kháng khuẩn, giảm viêm trong trường hợp bệnh có dấu hiệu viêm nhiễm.

Một số lưu ý về điều trị bằng thuốc:

• Chỉ sử dụng thuốc theo toa của bác sĩ và không tự ý dùng thuốc để tránh các tác dụng phụ không mong muốn.
• Dùng thuốc đúng liều lượng và thời gian theo hướng dẫn của bác sĩ. Không được tự ý tăng liều hoặc giảm liều thuốc.
• Thông báo cho bác sĩ về các tác dụng phụ gặp phải trong quá trình điều trị để được xử trí kịp thời.

Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn cái toàn diện về bệnh lý viêm họng dị ứng. Để đảm bảo hiệu quả trong việc điều trị, hãy đến thăm khám tại các cơ sở y tế uy tín và xây dựng cho mình một chế độ dinh dưỡng và sinh hoạt khoa học.