Viêm Xoang Ở Trẻ Em

Viêm xoang ở trẻ em là gì?

Viêm xoang ở trẻ em hay còn gọi là viêm xoang mũi là một tình trạng nhiễm trùng lớp niêm mạc lót trong các khoang xoang. Khi trẻ bị viêm xoang, các lỗ thông xoang sẽ bị bít tắc do trong các xoang bị ứ đọng dịch nhầy và tạo mủ. Bệnh viêm xoang là bệnh hô hấp có thể gặp phải ở cả người lớn và trẻ em.

Tỉ lệ viêm xoang ở trẻ em thường thấp hơn, chiếm khoảng 1,7% số ca mắc bệnh tai mũi họng. Trẻ có thể gặp phải tình trạng viêm xoang hàm, viêm xoang trán hoặc viêm xoang bướm…

Viêm xoang ở trẻ em được chia thành 3 cấp độ dựa trên mức độ bệnh như sau:

• Viêm xoang cấp: Đây là tình trạng khi bệnh mới khởi phát, các triệu chứng bệnh viêm xoang cấp ở trẻ em còn nhẹ, xuất hiện trong thời gian ngắn, kéo dài dưới 4 tuần.
• Viêm xoang bán cấp: Lúc này, tình trạng viêm xoang của trẻ có mức độ nặng hơn, các triệu chứng thường kéo dài từ 4 đến 8 tuần.
• Viêm xoang mãn tính ở trẻ: Đây là tình trạng các triệu chứng bệnh nặng, kéo dài dai dẳng từ 8 đến 12 tuần trở lên.

Triệu chứng thường gặp viêm xoang ở trẻ em

Hầu hết bệnh lý viêm xoang ở trẻ em xảy ra ở trẻ dưới 6 tuổi. Đây là thời kỳ hệ thống xoang của trẻ đang trong quá trình hình thành và hoàn thiện. Do đó, các triệu chứng viêm xoang ở trẻ thường không rõ ràng.

Cha mẹ có thể quan sát và lưu ý những triệu chứng có thể cảnh báo trẻ bị viêm xoang. Các biểu hiện viêm xoang thông thường ở trẻ là sốt, chảy nước mũi, ngạt mũi… Các triệu chứng có thể kéo dài trong 3 đến 4 ngày, sau đó trẻ có dấu hiệu bị sốt thì có thể là dấu hiệu của bệnh viêm xoang.

Ở một số trẻ lớn hơn, các triệu chứng ban đầu của bệnh viêm xoang có thể chỉ là tình trạng ho khan. Sau đó, trẻ mới bắt đầu xuất hiện các triệu chứng khác như sốt, đau tai, ngạt mũi, đau nhức vùng mặt hoặc đau đầu sau gáy.

Khi trẻ bị viêm xoang mãn tính, các triệu chứng ở trẻ thường biểu hiện rõ ràng hơn như sau: trẻ bị ho, sổ mũi, khàn tiếng, có dịch mũi, đau đầu… Lúc này, các triệu chứng thường kéo dài, gây ảnh hưởng đến sinh hoạt của trẻ.

• Đau Đầu Sau Tai
• Đau Đầu Ở Sau Gáy
• Viêm Xoang Nghẹt Mũi
• Đau Đầu Rát Họng
• Đau Đầu Sốt

Tại sao trẻ em thường bị viêm xoang?

• Do sự tấn công của vi khuẩn, virus và nấm: Đây là nguyên nhân chủ yếu gây ra tình trạng viêm xoang ở trẻ nhỏ. Các tác nhân này xâm nhập và di chuyển từ hầu họng lên xoang gây ra viêm nhiễm ở xoang.
• Trẻ có cơ địa dị ứng: Khi trẻ có cơ địa dị ứng với thức ăn hoặc hóa chất có thể gây ra phù nề niêm mạc và tắc xoang, nhiễm trùng khoang xoang.
• Do yếu tố vệ sinh: Trẻ nhỏ thường hiếu động và có thói quen đưa tay lên gãi hoặc ngoáy mũi. Điều này vô tình khiến vi khuẩn từ bên ngoài có khả năng xâm nhập vào xoang và gây ra viêm mũi xoang ở trẻ.
• Do một số bệnh lý: Nếu trẻ có bệnh lý về đường hô hấp như viêm đường hô hấp trên, viêm amidan, viêm phế quản, viêm mũi dị ứng… sẽ có nguy cơ cao bị viêm xoang.

Ngoài ra, một số yếu tố như môi trường, sức đề kháng và dinh dưỡng của trẻ cũng có tác động không nhỏ gây ra tình trạng viêm xoang.

Viêm xoang ở trẻ em có gây biến chứng nguy hiểm không?

Bệnh viêm xoang là bệnh lý đường hô hấp nếu không điều trị kịp thời và đúng cách có thể gây ra nhiều biến chứng. Đặc biệt, khi bệnh lý xảy ra ở trẻ em - đối tượng có hệ miễn dịch chưa hoàn thiện có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của trẻ.

Các biến chứng nguy hiểm trẻ có thể gặp phải khi bị viêm xoang là:

• Các biến chứng tại chỗ

Xoang và các cơ quan khác trong hệ thống tai mũi họng có mối quan hệ mật thiết với nhau. Do đó, nếu tình trạng viêm xoang tiến triển nặng có thể khiến trẻ gặp phải các biến chứng như viêm họng, viêm thanh quản, viêm amidan, viêm tai giữa, suy giảm thính lực, suy giảm khứu giác…

• Có thể gặp phải biến chứng mắt

Biến chứng về mắt là biến chứng thường gặp và khá nguy hiểm khi trẻ bị viêm xoang. Vị trí của xoang và vị trí của hố mắt khá gần nhau nên tình trạng viêm xoang có thể gây ra tổn thương cho mắt.

Tình trạng viêm nhiễm niêm mạc xoang có thể phát triển theo đường mạch máu đến hốc mắt gây ra biến chứng áp xe mí mắt, viêm túi lệ, viêm dây thần kinh thị giác…

• Biến chứng não

Đây là biến chứng cực kỳ nguy hiểm, đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe của trẻ. Viêm xoang ở trẻ em có thể dẫn tới những tổn thương sâu trong não bộ gây ra tình trạng viêm màng não mủ, áp xe não.

Chính vì những biến chứng có thể gặp phải như trên nên bệnh viêm xoang ở trẻ em rất nguy hiểm, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, sự phát triển của trẻ.

Phương pháp chẩn đoán viêm xoang ở trẻ em

Chẩn đoán viêm xoang ở trẻ em đòi hỏi sự tỉ mỉ và kết hợp nhiều phương pháp để đạt được độ chính xác cao. Dưới đây là các phương pháp thường được sử dụng trong thực hành lâm sàng:

Hỏi bệnh sử

Đây là bước đầu tiên và quan trọng để định hướng chẩn đoán. Bác sĩ sẽ thu thập các thông tin về:

• Triệu chứng: Tính chất, mức độ và thời gian xuất hiện của các triệu chứng như sổ mũi, nghẹt mũi, đau đầu, ho, sốt...
• Tiền sử bệnh: Các bệnh lý đi kèm như dị ứng, hen suyễn, trào ngược dạ dày thực quản...
• Tiền sử gia đình: Tìm hiểu xem có người thân trong gia đình mắc bệnh viêm xoang hay các bệnh lý dị ứng khác hay không.
• Tiếp xúc môi trường: Trẻ có thường xuyên tiếp xúc với các yếu tố nguy cơ như khói bụi, hóa chất, lông động vật... hay không.

Khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ tiến hành khám tổng quát, tập trung vào vùng tai mũi họng:

• Khám mũi: Quan sát màu sắc niêm mạc mũi, dịch tiết, các bất thường cấu trúc như polyp mũi...
• Khám họng: Kiểm tra tình trạng viêm nhiễm, sưng nề amidan, VA...
• Khám tai: Đánh giá tình trạng viêm tai giữa (một biến chứng thường gặp của viêm xoang).
• Sờ nắn: Kiểm tra các vùng xoang để phát hiện đau nhức, sưng phù.

Chẩn đoán hình ảnh

• Chụp X-quang: Đây là phương pháp cơ bản để phát hiện tình trạng viêm xoang. Tuy nhiên, độ chính xác không cao, đặc biệt ở trẻ nhỏ.
• Chụp CT scan: Là phương pháp ưu tiên để chẩn đoán viêm xoang ở trẻ em. Cho phép quan sát chi tiết cấu trúc xoang, mức độ viêm nhiễm, các bất thường giải phẫu...
• Chụp MRI: Ít được sử dụng hơn, nhưng có thể cần thiết trong các trường hợp nghi ngờ biến chứng nội sọ hoặc khối u.

Nội soi mũi xoang

Đây là phương pháp có giá trị chẩn đoán cao, giúp bác sĩ quan sát trực tiếp bên trong các xoang, phát hiện các tổn thương, dịch mủ, polyp... Đồng thời, có thể thực hiện các thủ thuật can thiệp như rửa xoang, lấy dị vật...

Xét nghiệm (Nếu cần)

• Xét nghiệm máu: Kiểm tra tình trạng viêm nhiễm và loại trừ các bệnh lý khác.
• Test dị ứng: Thực hiện khi nghi ngờ viêm xoang do dị ứng.
• Nuôi cấy vi khuẩn: Xác định tác nhân gây bệnh, giúp lựa chọn kháng sinh phù hợp.

Lưu ý:

• Không phải tất cả các phương pháp trên đều được sử dụng trong mọi trường hợp. Bác sĩ sẽ lựa chọn các phương pháp phù hợp dựa trên tình trạng cụ thể của từng trẻ.
• Kết quả chẩn đoán cần được đánh giá toàn diện, kết hợp với các yếu tố lâm sàng để đưa ra kết luận chính xác và kế hoạch điều trị hiệu quả.

Nhóm trẻ có nguy cơ cao mắc viêm xoang

Mặc dù trẻ em ở mọi độ tuổi đều có thể bị viêm xoang, nhưng một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh và mức độ nghiêm trọng của triệu chứng. Một số đối tượng cần đặc biệt lưu ý:

• Trẻ nhỏ dưới 6 tuổi: Do hệ thống xoang vẫn đang trong giai đoạn phát triển, trẻ nhỏ dễ bị tắc nghẽn đường thở và nhiễm trùng. Đặc biệt trẻ từ 2-6 tuổi bắt đầu đi học, tiếp xúc với nhiều tác nhân gây bệnh hơn.
• Trẻ có tiền sử viêm mũi dị ứng hoặc viêm đường hô hấp trên: Tình trạng viêm nhiễm kéo dài ở đường hô hấp trên có thể lan xuống xoang, gây viêm xoang.
• Trẻ có hệ miễn dịch suy yếu: Bao gồm trẻ sinh non, trẻ suy dinh dưỡng hoặc trẻ mắc các bệnh mãn tính ảnh hưởng đến hệ miễn dịch.
• Trẻ tiếp xúc với môi trường ô nhiễm: Khói thuốc lá, bụi mịn và các chất ô nhiễm khác trong không khí là những tác nhân gây kích ứng và viêm nhiễm đường hô hấp, bao gồm cả xoang.
• Trẻ có người thân trong gia đình bị viêm xoang: Yếu tố di truyền cũng đóng vai trò trong việc tăng nguy cơ mắc viêm xoang ở trẻ.

Hiểu rõ về đối tượng có nguy cơ cao mắc viêm xoang giúp chúng ta có biện pháp phòng ngừa và can thiệp kịp thời, đảm bảo sức khỏe và sự phát triển tốt nhất cho trẻ.

Cách phòng ngừa bệnh viêm xoang ở trẻ

• Xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học, tăng cường rau xanh và các thực phẩm giàu kẽm cho trẻ, giúp trẻ tăng cường sức đề kháng và thể chất.
• Vệ sinh sạch sẽ cho trẻ, đặc biệt là vệ sinh tai mũi họng.
• Vệ sinh môi trường sống sạch sẽ. Loại bỏ các tác nhân gây ô nhiễm, khói bụi hoặc lông động vật xung quanh không gian sống của trẻ.
• Điều trị triệt để các bệnh lý về đường hô hấp khác cho trẻ.
• Khuyến khích trẻ vận động, tập thể dục thường xuyên để nâng cao sức khỏe, tăng cường hệ miễn dịch.
• Đưa trẻ đi khám sức khỏe định kỳ để bác sĩ có thể phát hiện sớm các vấn đề về đường hô hấp và đưa ra những lời khuyên phù hợp.
• Đảm bảo trẻ được tiêm phòng đầy đủ các loại vắc xin phòng bệnh theo lịch tiêm chủng quốc gia. Việc tiêm phòng giúp tăng cường hệ miễn dịch, phòng ngừa các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp.

Khi nào cần đưa trẻ đến gặp bác sĩ?

Việc nhận biết thời điểm cần đưa trẻ đến cơ sở y tế là rất quan trọng để đảm bảo việc chẩn đoán và điều trị viêm xoang kịp thời, tránh những biến chứng không mong muốn.

Dưới đây là những dấu hiệu và triệu chứng cảnh báo cần được lưu ý:

• Sốt cao liên tục: Sốt trên 38 độ C kéo dài hơn 3 ngày có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng xoang cấp tính.
• Chảy dịch mũi bất thường: Dịch mũi đặc, có màu vàng hoặc xanh lá cây kéo dài hơn 10-14 ngày, có thể kèm theo mùi hôi, là dấu hiệu điển hình của viêm xoang do vi khuẩn và cần được can thiệp y tế.
• Nghẹt mũi nghiêm trọng: Trẻ khó thở bằng mũi, thường xuyên phải thở bằng miệng, ngủ không ngon giấc, hoặc ngáy to.
• Ho kéo dài: Ho khan hoặc ho có đờm, đặc biệt là về đêm, không cải thiện sau 5-7 ngày.
• Sưng phù vùng mặt: Sưng đỏ quanh mắt, mí mắt, gò má, là dấu hiệu cảnh báo viêm xoang đã lan rộng và có nguy cơ gây biến chứng nguy hiểm.
• Rối loạn thị giác: Nhìn mờ, nhìn đôi, đau khi liếc mắt, có thể là dấu hiệu viêm xoang đã ảnh hưởng đến các dây thần kinh thị giác.
• Thay đổi hành vi: Trẻ trở nên cáu kỉnh, mệt mỏi, kém ăn, khó ngủ, giảm tập trung trong học tập, có thể là do viêm xoang gây đau nhức, khó chịu kéo dài.

Lưu ý: Trẻ nhỏ có thể không diễn đạt được các triệu chứng một cách rõ ràng, do đó, cha mẹ và người chăm sóc cần đặc biệt chú ý đến những thay đổi trong hành vi và sức khỏe của trẻ.

Cách điều trị viêm xoang ở trẻ em đem lại hiệu quả cao

Để điều trị viêm xoang cho trẻ một cách hiệu quả nhất, cha mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện khi trẻ có triệu chứng viêm xoang để được chẩn đoán, điều trị kịp thời.

Điều trị bằng Tây y

Tây y tập trung vào việc giảm triệu chứng, kiểm soát nhiễm trùng và ngăn ngừa tái phát. Tùy vào tình trạng bệnh và độ tuổi của trẻ, bác sĩ có thể chỉ định một hoặc kết hợp nhiều nhóm thuốc sau:

• Nhóm thuốc kháng sinh: Amoxicillin, cefuroxime, azithromycin được sử dụng trị viêm xoang là kháng sinh nhóm beta theo chỉ định của bác sĩ. Trẻ em thường được chỉ định dùng thuốc từ 7 đến 14 ngày để ức chế bệnh và giảm triệu chứng. 
• Thuốc chống sung huyết: Các thuốc thường dùng là Oxymethazolone 0,05% hoặc Xylomethazoline 0,05% giúp làm sạch, thông thoáng mũi.
• Thuốc co mạch: Phenylephrine (Neo-Synephrine), oxymetazoline (Afrin, Vicks Sinex) làm giảm nghẹt mũi, giúp bé dễ thở hơn. Tuy nhiên, không nên lạm dụng thuốc này vì có thể gây lệ thuộc, thường được chỉ định liều dùng dưới 1 tuần.
• Thuốc corticosteroid: Fluticasone (Flixonase), mometasone (Nasonex) dạng xịt mũi giúp giảm viêm, phù nề niêm mạc mũi xoang và tăng cường dẫn lưu xoang.

Ưu điểm:

• Điều trị triệu chứng nhanh chóng, giúp trẻ cảm thấy dễ chịu hơn.
• Kiểm soát tốt nguyên nhân gây bệnh, ngăn ngừa biến chứng.
• Dễ sử dụng, có nhiều dạng bào chế phù hợp với trẻ em (siro, viên nhai, nhỏ mũi), thuận tiện cho việc chăm sóc trẻ tại nhà.

Nhược điểm:

• Có thể gây tác dụng phụ như buồn nôn, tiêu chảy, dị ứng.
• Không nên lạm dụng, cần dùng theo chỉ định của bác sĩ.
• Sử dụng kháng sinh không đúng cách có thể dẫn đến tình trạng kháng thuốc.

Lưu ý:

• Tuyệt đối không tự ý cho trẻ dùng thuốc nếu không có sự chỉ định từ bác sĩ. Hãy tuân thủ chính xác liều lượng và thời gian điều trị theo đơn kê.
• Theo dõi và báo cáo ngay với bác sĩ nếu có bất kỳ tác dụng phụ nào xảy ra.
• Kết hợp với các biện pháp chăm sóc tại nhà như giữ ấm cơ thể, vệ sinh mũi xoang sạch sẽ, tránh tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng.

Bài thuốc Đông y điều trị viêm xoang

Điều trị viêm xoang bằng Đông y là phương pháp điều trị khá hiệu quả và an toàn cho trẻ. Theo Đông y, viêm xoang mũi ở trẻ em là tình trạng cam mũi hoặc tỵ cam. Bệnh lý này xảy ra do phong tà, thấp nhiệt ảnh hưởng tới tỵ khổng, phế lạc của trẻ.

Chính vì thế, nguyên lý điều trị viêm xoang ở trẻ em trong Đông y là cân bằng âm dương, giải độc, thanh nhiệt, bổ tỳ phế, thông kinh hoạt lạc và thanh hư nhiệt. Các bài thuốc được sử dụng để trị viêm xoang ở trẻ là:

Bài thuốc uống

• Nguyên liệu chuẩn bị: Nhân sâm, cát cánh, hoàng kỳ, bạch thược, mạn kinh tử, cam thảo, liên kiều, hoàng liên, thăng ma, bối mẫu, thạch xương bồ, hoàng cầm…
• Cách thực hiện: Sắc các nguyên liệu trên với 700ml cho đến khi cô lại còn một nửa. Chia thuốc thành 3 phần và cho trẻ uống hết trong ngày.

Bài thuốc dùng tại chỗ

• Các nguyên liệu cần có: Bạch chỉ, thanh đại và thương nhĩ tử kết hợp với Natri Clorua, Ephedrin Clohydrat và Nipagin.
• Cách thực hiện: Sắc bạch chỉ, thanh đại và thương nhĩ tử 3 lần, mỗi lần sắc với 300ml cho đến khi cạn còn 1 nửa. Sử dụng nước sắc của 3 lần với các hoạt chất còn lại và thêm khoảng 100ml nước cất. Mỗi ngày sử dụng thuốc 3 lần bằng cách nhỏ thuốc trực tiếp lên mũi giúp thông thoáng mũi, giảm nhanh các triệu chứng xoang.

Ưu điểm:

• Nguyên liệu từ thiên nhiên, ít tác dụng phụ, an toàn cho trẻ nhỏ.
• Có thể kết hợp với thuốc Tây y để nâng cao hiệu quả điều trị.

Nhược điểm:

• Đông y thường có tác dụng chậm và yêu cầu thời gian dài để thấy được hiệu quả. Điều này có thể không phù hợp trong các trường hợp bệnh cấp tính cần điều trị nhanh chóng.
• Nhiều bài thuốc đông y có mùi vị rất đắng, nồng hoặc khó chịu, khiến trẻ em khó chịu và từ chối uống thuốc. Điều này đặc biệt quan trọng vì trẻ em thường nhạy cảm hơn với mùi vị so với người lớn và việc phải uống thuốc có vị khó chịu có thể gây ra căng thẳng và áp lực tâm lý cho trẻ.

Các bài thuốc Đông y tuy là các bài thuốc an toàn và lành tính nhưng sẽ phù hợp với từng độ tuổi khác nhau. Do đó, cha mẹ nên cho trẻ đến các phòng khám y học cổ truyền để được chẩn trị bệnh.

Mẹo trị viêm xoang tại nhà cho trẻ

Ngoài các phương pháp điều trị bằng thuốc, một số cách chăm sóc và trị triệu chứng viêm xoang tại nhà cha mẹ cũng có thể áp dụng để giảm triệu chứng viêm xoang cho bé là:

Xông hơi

Có thể sử dụng nước sôi thêm một ít tinh dầu bạc hà hoặc sả chanh để xông mũi cho bé. Ngoài ra, có thể sử dụng lá ngải cứu hoặc tía tô đun nước và xông mũi từ 10 đến 15 phút. Phương pháp này giúp thông thoáng đường thở, giảm triệu chứng ngạt mũi và chảy nước mũi ở trẻ.

Vệ sinh mũi xoang

• Rửa mũi bằng nước muối sinh lý: Đây là biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả giúp làm sạch dịch nhầy, loại bỏ các tác nhân gây kích ứng, làm thông thoáng đường thở, đồng thời giữ ẩm niêm mạc mũi xoang. Nên thực hiện 2-3 lần/ngày, đặc biệt sau khi trẻ tiếp xúc với môi trường ô nhiễm.
• Hút mũi cho trẻ: Đặc biệt quan trọng với trẻ nhỏ chưa tự xì mũi được. Sử dụng dụng cụ hút mũi chuyên dụng hoặc bóng hút mũi để loại bỏ dịch nhầy ứ đọng.

Kết hợp tỏi và mật ong trị viêm xoang

Tỏi và mật ong là hai nguyên liệu có công dụng rất tốt trong điều trị bệnh viêm xoang. Cha mẹ có thể dùng 2 đến 3 tép tỏi để ép lấy nước cốt, hòa với mật ong sau đó dùng tăm bông thấm dung dịch để vệ sinh mũi cho trẻ.

Dược liệu chữa bệnh

Nhiều gia đình lựa chọn phương pháp chữa viêm xoang cho trẻ em bằng cách sử dụng các dược liệu tự nhiên. Một số dược liệu thường được dùng bao gồm lá tía tô, cây giao, gừng... Những thảo dược này có tác dụng kháng khuẩn, chống viêm, giảm đau và giúp cải thiện các triệu chứng ban đầu của bệnh viêm xoang, từ đó hỗ trợ quá trình hồi phục nhanh hơn.

Tuy nhiên, để đảm bảo hiệu quả và an toàn, người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ và tuân thủ hướng dẫn về liều lượng sử dụng. 

Trên đây là tổng quan về bệnh lý viêm xoang ở trẻ em. Hi vọng rằng những thông tin trong bài viết sẽ giúp các cha mẹ biết cách quan tâm, chăm sóc sức khỏe của con trẻ nhiều hơn và phát hiện sớm các triệu chứng bệnh, giúp việc điều trị trở nên nhanh chóng và hiệu quả hơn.

• Cây Bạc Hà