Viêm Amidan Cấp

Bệnh viêm amidan cấp là gì? Có nguy hiểm không?

Viêm amidan cấp là giai đoạn đầu tiên của viêm amidan. Trong đó amidan có nhiệm vụ sản sinh ra kháng thể IgG giúp cân bằng hệ miễn dịch, chống lại và tiêu diệt các vi khuẩn, virus xâm nhập vào cơ thể.

Bệnh viêm amidan cấp xảy ra khi amidan bị viêm, sưng tấy, nhiễm trùng, nặng hơn là xuất hiện mủ trắng. Bệnh rất dễ tái phát đặc biệt là ở trẻ nhỏ, những người có hệ miễn dịch kém. Thông thường các bác sĩ thường chia amidan cấp thành 3 cấp độ với biểu hiện khác nhau. Cụ thể:

• Cấp 1: Amidan sưng to, chiều ngang bằng một phần tư so với khoảng cách giữa trụ chân trước của amidan
• Cấp 2: Amidan sưng tấy, kích thước lớn một phần ba tình trạng ban đầu.
• Cấp 3: Amidan sưng viêm, có mủ trắng, kích thước chiều ngang lớn hơn một nửa so với tình trạng ban đầu.

Nhiều người thường thắc mắc rằng “viêm amidan cấp có nguy hiểm không?”. Câu trả lời là không, bởi đây là giai đoạn đầu của bệnh, phần lớn trường hợp bị viêm đều tự khỏi. Tuy nhiên nếu không phát hiện sớm và kịp thời thì tình trạng bệnh sẽ chuyển biến thành viêm amidan mạn tính và viêm amidan cấp mủ; biến chứng sang các bệnh viêm phế quản, viêm tai giữa. Hay nguy hiểm hơn là viêm cầu thận, viêm khớp... ảnh hưởng xấu tới sức khoẻ

Dấu hiệu viêm amidan cấp

Triệu chứng viêm amidan ở giai đoạn cấp tính không quá rõ rệt và thường bị nhầm lẫn với các bệnh như đau họng, cảm cúm thông thường. Các biểu hiện bao gồm:

• Sốt: Người bệnh sẽ có những biểu hiện như sốt rét từ 38 - 40 độ C, đau đầu, mệt mỏi.
• Đau rát tại họng: Cổ họng khô rát, khi nói thường bị đau hoặc mất giọng.
• Vướng, khó nuốt: Đặc biệt do amidan bị sưng nên sẽ có cảm giác vướng trong họng, khi nuốt gây đau đớn.
• Ho: Một số trường hợp sẽ xuất hiện kèm theo ho khan, ho có đờm.
• Mùi hôi miệng: Trường hợp viêm có mủ kèm đờm... hơi thở bị hôi, khó chịu.
• Các biểu hiện khác: Người mệt mỏi, chán ăn, kém tập trung, với trẻ em quấy khóc, bỏ bú...

Nguyên nhân gây viêm amidan cấp tính

Bệnh viêm amidan cấp thường xảy ra bất ngờ, nguyên nhân có thể do dị dạng bẩm sinh, suy giảm sức đề kháng hoặc biến chứng từ các bệnh viêm đường hô hấp cấp.

Cấu trúc của amidan có đặc điểm là nhiều khe khiến cho trong quá trình ăn uống, các mảnh thức ăn vụn mắc lại ở thành miệng. Vi khuẩn từ đó phát triển và sinh sôi dẫn đến viêm. Ngoài ra còn có các yếu tố gây bệnh bao gồm:

• Vệ sinh không đúng cách: Không có thói quen vệ sinh răng miệng, đánh răng, xúc miệng không đúng cách tạo điều kiện cho vi khuẩn tích tụ lại và gây viêm sưng.
• Vi khuẩn, virus: Nhiễm khuẩn bởi các loại virus như herpes simplex, epstein-barr, adenoviruses, enterovirues và virus cúm... cũng ảnh hưởng trực tiếp đến amidan gây viêm và các triệu chứng cấp tính.
• Do các thói quen xấu: Thường xuyên sử dụng các loại thực phẩm lạnh, hoặc thực phẩm có chứa bất bảo quản cao, la hét...
• Môi trường ô nhiễm: Sinh sống, làm việc trong môi trường nhiều khói bụi, hoặc sự thay đổi của thời tiết cũng làm tăng tỷ lệ nhiễm viêm amidan cấp.
• Nguyên nhân khác: Người có tiền sử về bệnh đường hô hấp như ho gà, sởi, viêm họng, bệnh về tai mũi họng, sức đề kháng kém... có nguy cơ mắc bệnh cao hơn bình thường.

Biến chứng của bệnh

Viêm amidan cấp nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, gây ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Các biến chứng này có thể được chia thành hai loại:

1. Biến chứng tại chỗ:

• Áp xe quanh amidan: Đây là biến chứng thường gặp nhất, xảy ra khi tình trạng viêm nhiễm lan rộng ra các mô xung quanh amidan. Người bệnh sẽ cảm thấy đau dữ dội, khó nuốt, sốt cao, sưng amidan và hạch cổ.
• Viêm tấy quanh amidan: Tình trạng viêm nhiễm lan rộng ra các mô xung quanh amidan, gây đau, sưng, khó nuốt và sốt.

2. Biến chứng toàn thân:

• Viêm cầu thận cấp: Vi khuẩn gây viêm amidan có thể xâm nhập vào máu và gây tổn thương thận. Biến chứng này đặc biệt nguy hiểm, có thể dẫn đến suy thận nếu không được điều trị kịp thời.
• Viêm khớp cấp: Vi khuẩn gây viêm amidan có thể tấn công các khớp, gây đau, sưng và hạn chế vận động.
• Viêm màng ngoài tim: Vi khuẩn gây viêm amidan có thể gây viêm màng ngoài tim, dẫn đến đau ngực, khó thở và các triệu chứng khác.
• Viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn: Đây là biến chứng hiếm gặp nhưng rất nguy hiểm, xảy ra khi vi khuẩn gây viêm amidan xâm nhập vào máu và tấn công van tim.
• Nhiễm trùng huyết: Trong trường hợp nặng, vi khuẩn gây viêm amidan có thể gây nhiễm trùng huyết, một tình trạng đe dọa tính mạng.

Các biến chứng khác:

Ngoài ra, viêm amidan cấp còn có thể gây ra các biến chứng khác như:

• Viêm tai giữa: Viêm nhiễm lan từ amidan lên tai giữa, gây đau tai, chảy mủ tai và giảm thính lực.
• Viêm xoang: Viêm nhiễm lan từ amidan lên xoang, gây nghẹt mũi, chảy mũi, đau nhức vùng mặt và giảm khứu giác.
• Viêm phế quản: Viêm nhiễm lan xuống phế quản, gây ho, khạc đờm và khó thở.

Để phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm, người bệnh cần đi khám bác sĩ ngay khi có các dấu hiệu viêm amidan cấp. Việc điều trị kịp thời và đúng cách sẽ giúp giảm nguy cơ biến chứng và đảm bảo sức khỏe cho người bệnh.

Các bước chẩn đoán viêm amidan cấp

Chẩn đoán viêm amidan cấp chủ yếu dựa trên các triệu chứng lâm sàng và tiền sử bệnh. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, có thể cần thêm các xét nghiệm bổ sung để xác định nguyên nhân và loại trừ các bệnh lý khác.

Khám lâm sàng:

• Quan sát trực tiếp: Bác sĩ sẽ kiểm tra họng và amidan bằng đèn soi, quan sát các dấu hiệu viêm nhiễm như amidan sưng đỏ, có chấm mủ trắng hoặc vàng, hạch bạch huyết vùng cổ sưng to.
• Hỏi bệnh: Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng của bệnh nhân, bao gồm đau họng, sốt, khó nuốt, mệt mỏi, chán ăn... cũng như tiền sử bệnh lý và các yếu tố nguy cơ.

Xét nghiệm bổ sung (nếu cần):

• Test nhanh liên cầu khuẩn: Xét nghiệm này giúp phát hiện nhanh sự hiện diện của liên cầu khuẩn nhóm A, nguyên nhân thường gặp nhất của viêm amidan cấp tính.
• Nuôi cấy vi khuẩn: Mẫu dịch tỵ hầu được lấy để nuôi cấy và xác định loại vi khuẩn gây bệnh, giúp lựa chọn kháng sinh phù hợp.
• Công thức máu: Xét nghiệm này giúp đánh giá tình trạng viêm nhiễm và loại trừ các bệnh lý khác như bạch cầu đơn nhân nhiễm khuẩn.
• Xét nghiệm huyết thanh học: Trong một số trường hợp, có thể cần xét nghiệm huyết thanh học để phát hiện kháng thể chống lại vi khuẩn hoặc virus gây bệnh.

Chẩn đoán phân biệt:

Viêm amidan cấp cần được phân biệt với các bệnh lý khác có triệu chứng tương tự như:

• Viêm họng do virus: Thường có kèm theo các triệu chứng như sổ mũi, ho, khàn tiếng.
• Bạch cầu đơn nhân nhiễm khuẩn: Thường có kèm theo nổi hạch cổ, mệt mỏi, phát ban.
• Áp xe quanh amidan: Thường có đau họng dữ dội một bên, khó há miệng, giọng nói thay đổi.
• Ung thư amidan: Thường có khối u ở amidan, đau họng kéo dài, khó nuốt, sụt cân không rõ nguyên nhân.

Chẩn đoán viêm amidan cấp dựa trên sự kết hợp giữa khám lâm sàng và các xét nghiệm bổ sung. Việc chẩn đoán chính xác là rất quan trọng để có phương pháp điều trị phù hợp và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm.

Đối tượng mắc bệnh

• Trẻ em: Viêm amidan cấp tính phổ biến nhất ở trẻ em từ 5 đến 15 tuổi.
• Người có hệ miễn dịch yếu: Những người có hệ miễn dịch yếu có nhiều khả năng bị nhiễm trùng, bao gồm cả viêm amidan cấp tính.
• Tiếp xúc gần với người bệnh: Viêm amidan cấp tính có thể lây lan qua đường nước bọt, vì vậy những người tiếp xúc gần với người bệnh có nhiều khả năng bị bệnh.

Phòng ngừa viêm amidan cấp

Phòng ngừa viêm amidan cấp là rất quan trọng, đặc biệt đối với những người có nguy cơ cao như trẻ em, người già, người có hệ miễn dịch suy yếu. Vì vậy chúng ta cần:

Giữ vệ sinh răng miệng:

• Đánh răng ít nhất 2 lần/ngày, sử dụng chỉ nha khoa và nước súc miệng để loại bỏ vi khuẩn trong khoang miệng.
• Súc họng bằng nước muối sinh lý hoặc dung dịch sát khuẩn họng hàng ngày.

Tăng cường sức đề kháng:

• Chế độ ăn uống lành mạnh, đầy đủ chất dinh dưỡng, đặc biệt là các loại vitamin và khoáng chất như vitamin C, vitamin D, kẽm.
• Duy trì lối sống lành mạnh, xây dựng thời gian biểu tập thể dục thường xuyên, ngủ đủ giờ, kiểm soát căng thẳng.
• Tiêm phòng đầy đủ các loại vắc xin phòng bệnh như cúm, sởi, rubella, ho gà, phế cầu khuẩn...

Nên tránh các tác nhân gây lên bệnh:

• Hạn chế tiếp xúc với người đang bị viêm amidan hoặc các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp khác.
• Đeo khẩu trang khi đi ra ngoài, đặc biệt là nơi đông người hoặc môi trường ô nhiễm.
• Trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh cần rửa tay bằng xà phòng và nước sạch.

Giữ ấm cơ thể:

• Mặc đủ ấm khi trời lạnh, tránh để cơ thể bị nhiễm lạnh.
• Uống đủ nước, tránh để họng bị khô.
• Sử dụng máy tạo độ ẩm trong phòng khi không khí khô hanh.

Hạn chế các yếu tố nguy cơ:

• Tránh xa những nơi có khói thuốc và không hút thuốc lá.
• Hạn chế sử dụng các chất kích thích, có cồn như rượu, bia, cà phê.
• Điều trị triệt để các bệnh lý mạn tính như viêm xoang, viêm mũi dị ứng, trào ngược dạ dày thực quản.

Khám sức khỏe định kỳ:

• Thăm khám bác sĩ Tai Mũi Họng định kỳ để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường và điều trị kịp thời.

Lưu ý:

• Đối với trẻ em, việc giữ vệ sinh răng miệng và tiêm phòng đầy đủ là rất quan trọng để phòng ngừa viêm amidan cấp.
• Người lớn cần chú ý đến các yếu tố nguy cơ như hút thuốc lá, uống rượu bia, làm việc trong môi trường ô nhiễm.

Việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa trên sẽ giúp giảm đáng kể nguy cơ mắc viêm amidan cấp và bảo vệ sức khỏe của bạn và gia đình.

Khi nào cần đi gặp bác sĩ

Triệu chứng nặng:

• Sốt cao trên 39°C (103°F) kéo dài hơn 24 giờ
• Đau họng dữ dội, ảnh hưởng đến khả năng nuốt nước bọt hoặc thức ăn
• Khó thở hoặc thở khò khè
• Chảy nước dãi quá nhiều
• Đau tai dữ dội
• Cổ họng sưng to bất thường, gây cản trở đường thở
• Nổi hạch ở cổ to, đỏ, đau
• Nổi mẩn đỏ trên da

Biến chứng:

• Xuất hiện các dấu hiệu nhiễm trùng lan rộng, như: ớn lạnh, rét run, bủn rủn, vã mồ hôi, nhức đầu dữ dội
• Đau khớp, sưng khớp
• Tiểu tiện ít, nước tiểu sẫm màu
• Thay đổi ý thức, lú lẫn, kích động

Các trường hợp khác:

• Người có hệ miễn dịch yếu, có bệnh lý nền như đái tháo đường, tim mạch, suy thận
• Trẻ em dưới 15 tháng tuổi
• Triệu chứng không cải thiện sau 2-3 ngày điều trị tại nhà
• Lần đầu tiên bị viêm amidan cấp tính

Các phương pháp điều trị

Amidan bị viêm sưng ở giai đoạn cấp, khi bệnh mới khởi phát với những người có sức đề kháng tốt, bệnh có thể tự khỏi sau 7 - 10 ngày mà không cần điều trị. Tuy nhiên, nếu không chăm sóc, phòng ngừa đúng cách các dấu hiện viêm sưng amidan sẽ dễ tái phát trở lại đặc biệt là thời điểm giao mùa là thời gian.

Để tránh biến chứng cũng như ngăn ngừa tái phát lại viêm amidan cấp mọi người nên thăm khám, điều trị bài bản. Có nhiều cách điều trị viêm amidan cấp, tuỳ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh cũng như tình trạng của bệnh nhân mà các bạn có thể lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.

Sử dụng thuốc Tây y để chữa bệnh

Cách chữa viêm amidan cấp hiện nay phổ biến nhất vẫn là sử dụng thuốc kháng sinh. Bởi viêm amidan cấp do vi khuẩn gây ra là chủ yếu, việc sử dụng kháng sinh sẽ giúp tiêu diệt vi khuẩn, virus, đồng thời kháng viêm. Ngoài ra các bác sĩ còn chỉ định thêm các loại thuốc khác để điều trị các bệnh đi kèm. Tùy vào đối tượng cụ thể mà bác sĩ sẽ kê đơn thuốc phù hợp.

Điều trị amidan cấp tính ở người lớn

Do cơ thể người trưởng thành có sức đề kháng cao, nên khi mắc viêm amidan cấp thì chỉ cần lưu ý tới chế độ dinh dưỡng và vệ sinh răng miệng sạch sẽ thì bệnh sẽ thuyên giảm sau 7 - 10 ngày.. Nếu tình trạng bệnh nặng hơn thì bệnh nhân có thể sử dụng các loại thuốc như:

• Thuốc hạ sốt paracetamol 500g (ngày 2 viên, thời gian cách nhau từ 4 - 6 giờ).
• Thuốc kháng sinh nhóm beta lactam (amoxicillin 250mg dạng gói, liều lượng phụ thuộc vào cân nặng theo tỉ lệ 50mg/kg/ngày).
• Thuốc kháng sinh nhóm macrolide (erythromycin 500mg sử dụng 2 viên/ngày).
• Thuốc kháng viêm (alphachymotrypcin 4,2mg sử dụng 2 - 4 viên/ngày).

Viêm amidan cấp ở trẻ em

Trẻ em bị viêm amidan cấp có thể điều trị với một số kháng sinh như sau:

• Thuốc kháng sinh nhóm beta lactam 

Phụ huynh cho trẻ sử dụng thuốc acid cluvulanic 31,25mg với liều lượng 20mg/kg/ngày, liên tục ngày 3 lần trong vòng một tuần tình trạng viêm sẽ chấm dứt. Điều trị các bệnh nhiễm khuẩn dạng 1 có thể sử dụng thêm amoxicillin 250g dạng gói. Liều lượng cho trẻ dưới 20kg là 20 - 30mg/kg/ngày.

• Thuốc kháng viêm alphachymotrypcin

Bên cạnh các thuốc kháng sinh, thuốc kháng viêm còn giúp ức chế vi khuẩn, loại bỏ các triệu chứng viêm amidan cấp. Trẻ dưới 12 tuổi có thể sử dụng 1 - 2 viên alphachymotrypcin 4,2mg/ngày.

Ngoài việc sử dụng thuốc, cha mẹ còn nên vệ sinh vòm miệng cho trẻ bằng cách đánh răng, sử dụng các dung dịch súc miệng thường xuyên.

Hiệu quả đem lại:

• Viêm amidan do vi khuẩn: Kháng sinh là phương pháp điều trị hiệu quả nhất cho viêm amidan do vi khuẩn. Sử dụng đúng loại kháng sinh và liều lượng theo chỉ định của bác sĩ có thể giúp loại bỏ vi khuẩn và giảm các triệu chứng trong vòng vài ngày.
• Viêm amidan do virus: Viêm amidan do virus thường tự khỏi trong vòng một tuần mà không cần điều trị bằng thuốc. Tuy nhiên, thuốc giảm đau, hạ sốt và thuốc chống viêm có thể giúp giảm các triệu chứng và thúc đẩy quá trình hồi phục.

Lưu ý không sử dụng thuốc nếu chưa có chỉ định của bác sĩ. Các loại thuốc kháng sinh cần sử dụng trước bữa ăn 20 phút, đi kèm với sử dụng thuốc là chế độ ăn đầy đủ dinh dưỡng. Ưu điểm của các loại thuốc này là đem lại kết quả điều trị nhanh chóng.

Tuy nhiên nếu quá lạm dụng sẽ khiến tình trạng vi khuẩn không còn nhạy cảm với thuốc, kháng thuốc, vì vậy bác sĩ khuyến cáo bệnh nhân không nên sử dụng thuốc kháng sinh bừa bãi.

Mẹo chữa amidan cấp tại nhà

Ngoài các loại thuốc do bác sĩ chỉ định, trong dân gian cũng có nhiều mẹo chữa amidan cấp tính. Các mẹo dân gian rất dễ thực hiện với nguyên liệu đơn giản, dễ kiếm nên được rất nhiều người bệnh lựa chọn.

Tuy nhiên chỉ với những người bệnh mới ở giai đoạn đầu của bệnh thì mới đem lại hiệu quả cao, nếu tình trạng bệnh đã chuyển sang mãn tính thì cần tới các cơ sở y tế để được bác sĩ tư vấn phương pháp điều trị phù hợp.

 Một số mẹo mà bạn có thể áp dụng như sau:

• Mẹo dùng mật ong, nước chanh: Mật ong, nước cốt chanh pha với nước ấm sử dụng 2 lần/ ngày giúp giảm ho, làm dịu vùng sưng, viêm.

• Mẹo dùng gừng tươi: Đơn giản với những lát gừng thái móng, đun nhỏ lửa với nước, pha với nước cốt chanh sẽ có tác dụng chữa đau họng cho người bị viêm amidan cấp.
• Mẹo chữa viêm amidan cấp bằng siro quất: Sử dụng từ 5 - 7 quả quất, cắt nửa sau đó vắt nước vào trong bát nhỏ. Bỏ thêm vài thìa mật ong sau đó hấp cách thuỷ trong vòng 15 - 20 phút. Trong quất có chứa nhiều vitamin C giúp làm sạch khoang miệng, đồng thời giảm viêm amidan giúp bệnh mau khỏi.

Cách điều trị viêm amidan cấp tuy đơn giản nhưng tuỳ thuộc vào đối tượng người bệnh sẽ có cách điều trị riêng biệt.

Cách chữa viêm amidan cấp tính bằng Đông y

Ngoài việc sử dụng thuốc kháng sinh, mẹo dân gian thì cách chữa viêm amidan cấp bằng Đông y cũng khá phổ biến. Đặc biệt là đối với trẻ nhỏ, người có sức đề kháng kém, phụ nữ mang thai, đang cho con bú việc sử dụng thuốc kháng sinh từ sớm sẽ không tốt cho sức khoẻ.

Các bài thuốc Đông y mà bạn có thể tham khảo đó là:

• Bài thuốc 1: Chuẩn bị 10g bạc hà, 16g kim ngân hoa, ngưu bàng, cam thảo, hoàng cầm mỗi loại 12g. Trẻ trên 10 tuổi và người lớn có thể uống theo thang, 3 lần/ngày. Trẻ dưới 10 tuổi dùng bằng một nửa người lớn.
• Bài thuốc 2: Mạch môn 12g, tang bạch bì 12g, ngưu tất 12g, huyền sâm 16g, cát cánh 6g, thăng ma 6g, sa sâm 12g. Sắc cùng 1lít nước trong vòng 20 - 25 phút. Sử dụng liên tục từ 1 - 2 tháng để có hiệu quả tốt nhất.
• Bài thuốc 3: Điều trị viêm amidan cấp kèm đau họng cần chuẩn bị các loại thảo dược gồm quất hồng bì, củ nghệ, cương tàm, phật thủ, kha tử, sơn trà. Các nguyên liệu trên cho vào bình sắc thuốc, cùng 200ml nước, đun sôi để nguội, khi sử dụng có thể cho thêm 1 thìa đường để dễ uống.

Hiệu quả đem lại:

• Hỗ trợ giảm các triệu chứng: Thuốc Đông y có thể giúp giảm đau họng, hạ sốt, giảm sưng tấy, nâng cao sức khỏe tổng thể và thúc đẩy quá trình hồi phục ở bệnh nhân viêm amidan cấp tính.
• Có thể hiệu quả với một số trường hợp: Thuốc Đông y có thể hiệu quả hơn trong việc điều trị viêm amidan cấp tính do virus, so với thuốc Tây Y.

Lưu ý: 

• Hiệu quả của thuốc Đông y thường chậm hơn so với thuốc Tây Y.
• Viêm amidan do vi khuẩn: Thuốc Đông y không có tác dụng tiêu diệt vi khuẩn, do đó không hiệu quả trong việc điều trị viêm amidan do vi khuẩn.
• Trường hợp nặng: Trong những trường hợp viêm amidan nặng, có biến chứng, hoặc người bệnh có hệ miễn dịch yếu, thuốc Đông y không nên được sử dụng như phương pháp điều trị chính.

Trên đây là những biểu hiện, cách điều trị bệnh viêm amidan cấp ở cả người lớn và trẻ em. Viêm amidan cấp không quá nguy hiểm tuy nhiên lại gây ảnh hưởng không nhỏ trong cuộc sống hàng ngày. Vì vậy cần chữa trị sớm và dứt điểm tránh tình trạng tái phát nhiều lần dẫn đến viêm amidan cấp quá phát, nhiễm trùng đường hô hấp cấp…

Các hướng dẫn trên bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, khi có các biểu hiện về bệnh bạn nên đến các cơ sở y tế để khám chi tiết. Hy vọng những kiến thức này sẽ giúp bạn phòng tránh và chữa trị bệnh viêm amidan cấp một cách hiệu quả nhất.