Viêm Amidan Ở Trẻ Em

Viêm amidan ở trẻ em là bệnh gì? Bệnh có nguy hiểm không?

Amidan là tổ chức lympho nằm ở phần cuối cuống họng. Bình thường, tổ chức này có vai trò quan trọng trong việc ngăn chặn các yếu tố tác nhân ngoài môi trường xâm nhập qua đường hô hấp. Tuy nhiên, khi amidan bị kích thích quá nhiều và liên tục có thể hình thành sự viêm nhiễm và gây bệnh. 

Viêm amidan ở trẻ là bệnh lý hô hấp phổ biến, đặc biệt ở trẻ tuổi dậy thì. Bệnh là tình trạng sưng viêm các tổ chức lympho ở cuối cuống họng, gây đau và phù nề, tấy đỏ. Tình trạng này khiến trẻ bị nghẹn họng, khó nuốt, ăn uống không ngon miệng và nhiều bất tiện khác trong cuộc sống sinh hoạt. 

Ở trẻ em, bệnh có thể gặp với hai dạng chính:

• Viêm amidan cấp tính: Ở giai đoạn khởi phát, triệu chứng bệnh không rõ ràng và dễ nhầm với các tình trạng bệnh lý hô hấp khác. Nếu phát hiện và điều trị sớm ở giai đoạn này, việc chữa trị sẽ đơn giản hơn nhiều (có thể không cần dùng thuốc)
• Viêm amidan mãn tính: Đây là tình trạng bệnh phát triển nặng, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Các biểu hiện bệnh ở giai đoạn này có xu hướng trầm trọng hơn và tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây biến chứng nguy hiểm khác. Trẻ nhỏ cần điều trị càng sớm càng tốt không để bệnh tiếp tục phát triển.

Dấu hiệu nhận biết bệnh viêm amidan ở trẻ

Nhận biết viêm amidan ở trẻ càng sớm càng giúp việc điều trị nhanh chóng và dứt điểm hoàn toàn. Ở giai đoạn mới khởi phát, các biểu hiện của bệnh thường dễ nhầm lẫn với một số bệnh lý hô hấp khác.

Do đó, ba mẹ cần chú ý đến sức khỏe của bé và sớm phát hiện các triệu chứng như:

• Sốt cao: Ở giai đoạn cấp tính sẽ có triệu chứng sốt cao, thường sốt theo cơn, cao trên 38,5 độ C. Nhiệt độ có thể lên đến 39-40 độ C và tiềm ẩn nguy cơ co giật ảnh hưởng đến trí não và sự nhận thức của trẻ
• Amidan sưng, tấy đỏ: Trẻ bị sưng to hai bên amidan, xuất hiện kèm theo các hốc mủ, đốm trắng gây khó chịu dữ dội
• Đau họng dữ dội: Do amidan bị viêm nên trẻ thường có biểu hiện đau rát, nuốt khó và đau khi nuốt

• Ho: Trẻ có biểu hiện ho, có thể là ho khan, ho có đờm, ho xuất tiết (có dịch mủ, màu trắng đục hoặc vàng/xanh)
• Khó nuốt, nghẹn họng: Do amidan sưng to nên trẻ thường bị nghẹn họng, khó nuốt. Trẻ thường xuyên bị sặc khi ăn, khi uống nước, chán ăn, bỏ bữa

Tùy từng đối tượng mà có những biểu hiện riêng khác. Do đó, để đảm bảo xác định đúng các triệu chứng của bệnh, ba mẹ nên đưa trẻ đi khám càng sớm càng tốt. Không tự ý điều trị bằng thuốc cho trẻ khi chưa có chỉ định thăm khám từ bác sĩ chuyên khoa.

• Sưng Amidan
• Sốt Cao Co Giật
• Trẻ Bị Viêm Amidan Ho Nhiều

Nguyên nhân gây viêm amidan ở trẻ

Viêm amidan ở trẻ em thường xuất hiện nhất ở lứa tuổi từ 4-10 tuổi. Bởi, đây là thời điểm amidan hoạt động mạnh nhất và dễ bị tác động, tổn thương bởi các yếu tố bên ngoài.

Tình trạng này có thể gây ra bởi nhiều nguyên nhân khác nhau, cụ thể như:

• Virus, vi khuẩn: Nguyên nhân chủ yếu gây các bệnh lý hô hấp là do virus, vi khuẩn. Trong đó, chủ yếu là nhóm vi khuẩn yếm khí, tụ cầu, liên cầu,...gặp điều kiện thuận lợi, xâm nhập và gây bệnh ở amidan. Trong trường hợp này, bác sĩ sẽ kê đơn và chỉ định sử dụng kháng sinh để điều trị.
• Do cấu trúc amidan: Vị trí amidan sau hầu họng có nhiều khe, hốc - môi trường thuận lợi cho sự trú ẩn của các tác nhân gây viêm nhiễm. 
• Ảnh hưởng của thời tiết: Thời tiết thay đổi đột ngột khiến cơ thể không kịp thích ứng, tạo điều kiện cho tác nhân gây bệnh đường hô hấp xâm nhập. 
• Hệ miễn dịch suy yếu: Các bệnh lý đường hô hấp dễ xảy ra ở người có hệ miễn dịch suy yếu (trẻ em, người già, người có các bệnh lý nền phải thường xuyên dùng thuốc)

• Vệ sinh không sạch sẽ: Trẻ nhỏ chưa có tính chủ động trong việc vệ sinh răng miệng nên rất dễ mắc các bệnh về hô hấp cũng như bệnh răng miệng.
• Biến chứng của các bệnh lý hô hấp khác: Viêm amidan còn có thể là biến chứng của các bệnh lý về tai mũi họng khác như viêm họng, viêm tai, viêm mũi,.....

Xác định chính xác nguyên nhân gây viêm amidan là điều quan trọng để có phương hướng điều trị phù hợp.

Viêm amidan ở trẻ nhỏ có chữa được không? Bao lâu thì khỏi?

Tình trạng viêm amidan ở trẻ không phải bệnh lý nghiêm trọng. Nếu được phát hiện ở những giai đoạn đầu, các biểu hiện mới khởi phát thì việc điều trị tương đối dễ dàng, có thể không cần dùng thuốc. Trẻ có thể khỏi hoàn toàn sau 5-7 ngày tích cực điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ.

Tuy nhiên, viêm amidan cũng có thể diễn tiến thành dạng mãn tính. Khi đó, việc điều trị sẽ cần nhiều thời gian hơn và phức tạp hơn. Nếu điều trị với phác đồ phù hợp, trẻ có thể khỏi sau 2 tuần.

Ở giai đoạn mãn tính, tình trạng viêm nhiễm amidan cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây biến chứng cho trẻ. Cụ thể các biến chứng phải kể đến là:

• Biến chứng tại vị trí viêm nhiễm: Áp xe quanh amidan hình thành các hốc mủ trắng nghiêm trọng hơn; khó chữa hơn.
• Biến chứng tại các cơ quan lân cận: Viêm mũi, viêm thanh quản, viêm khí quản, viêm xoang,....
• Biến chứng toàn thân: Gây các bệnh lý liên quan đến tim, thận, khớp,....nghiêm trọng và khó điều trị hơn.

Khám và chẩn đoán viêm amidan ở trẻ như thế nào?

Ba mẹ nên chủ động đưa trẻ đi khám ngay khi có các biểu hiện đầu tiên của viêm amidan. Lựa chọn cơ sở khám chữa bệnh có chuyên khoa phù hợp cho đối tượng trẻ em.

Đầu tiên, để nhận định về tình trạng bệnh của trẻ, bác sĩ cần tiến hành thăm khám với phương pháp:

• Hỏi đáp thăm khám lâm sàng: Bước này được tiến hành với ba mẹ của trẻ để bước đầu nhận định về tình trạng bệnh (một số câu hỏi như mức độ ho? ăn uống như thế nào? đau nhức ở vị trí nào?).
• Soi tai, mũi, họng: Dùng dụng cụ y tế chuyên dụng để kiểm tra mức độ viêm nhiễm, vị trí ổ nhiễm khuẩn.
• Kiểm tra hạch ở cổ: Sờ nắn để xác định xem có tình trạng sưng hạch bạch huyết hay không, nghe tiếng ran ở phổi và kiểm tra lách. 
• Làm các xét nghiệm cần thiết: Bác sĩ có thể chỉ định cho trẻ thực hiện một số xét nghiệm để xác định chính xác loại virus, vi khuẩn gây bệnh. Các xét nghiệm thường được chỉ định như xét nghiệm máu, xét nghiệm dịch tiết từ người bệnh.

Đối tượng trẻ dễ mắc viêm amidan

Viêm amidan có thể ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi, nhưng trẻ em là đối tượng dễ bị mắc phải nhất. Nguyên nhân chủ yếu do hệ miễn dịch của trẻ chưa hoàn thiện, dễ bị tấn công bởi các vi khuẩn và virus. Những nhóm đối tượng nguy cơ bao gồm:

• Trẻ từ 3 đến 15 tuổi.
• Trẻ em thường xuyên tiếp xúc với môi trường đông người như trường học, nhà trẻ, nơi dễ lây lan các tác nhân gây bệnh qua đường hô hấp.
• Hệ miễn dịch của trẻ em chưa hoàn thiện, khiến cơ thể dễ bị tấn công bởi các vi khuẩn và virus. Amidan, nằm ở cửa ngõ của đường hô hấp trên, hoạt động như một hàng rào miễn dịch sơ cấp nhưng cũng là nơi dễ bị viêm nhiễm.
• Tiền sử gia đình có người bị viêm amidan hoặc các bệnh liên quan đến đường hô hấp.

Cách chăm sóc phòng ngừa viêm amidan ở trẻ em

Viêm amidan ở trẻ em là bệnh lý hô hấp khá phổ biến, tiềm ẩn nhiều nguy cơ biến chứng và ảnh hưởng đến sức khỏe chung của trẻ. Thực hiện các biện pháp phòng ngừa là điều cần thiết để ngăn ngừa bệnh lý hô hấp này. Cụ thể như sau:

• Vệ sinh mũi họng hàng ngày với nước muối sinh lý. Lưu ý không khạc nhổ quá mạnh gây tổn thương cổ họng, tạo điều kiện cho sự phát triển của tác nhân gây bệnh
• Giữ ấm cho cơ thể khi thay đổi thời tiết, đặc biệt là vùng cổ họng
• Uống nhiều nước, hạn chế uống nước quá lạnh thường xuyên. Có thể uống nước ép, nước rau củ bổ sung sức đề kháng cho cơ thể

• Bổ sung các nhóm thực phẩm tăng cường sức đề kháng cho trẻ (rau củ, hoa quả, thực phẩm giàu vitamin)
• Nếu sử dụng điều hòa nhiệt độ cho trẻ, cần lưu ý điều chỉnh nhiệt độ phù hợp, không để quá thấp ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ
• Đeo khẩu trang và mang trang phục bảo hộ phù hợp nếu đưa trẻ ra ngoài, đặc biệt là đến nơi đông người
• Luyện tập cho trẻ thói quen vận động hàng ngày để nâng cao sức đề kháng, tăng cường hệ miễn dịch
• Đưa trẻ đi thăm khám sức khỏe khi có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào

Khi nào cần gặp bác sĩ

Viêm amidan thường có thể tự điều trị tại nhà, nhưng có những trường hợp cần đến sự can thiệp của bác sĩ. Nếu trẻ có các triệu chứng sau đây, hãy đưa trẻ đến cơ sở y tế để được khám và điều trị kịp thời:

• Sốt cao liên tục không giảm.
• Khó thở, khó nuốt hoặc đau họng dữ dội.
• Xuất hiện các dấu hiệu mất nước như môi khô, tiểu ít.
• Sưng hạch ở cổ hoặc có dấu hiệu nhiễm trùng lan rộng.
• Triệu chứng kéo dài hơn một tuần mà không có dấu hiệu cải thiện.

Cách điều trị bệnh viêm amidan ở trẻ hiệu quả

Tùy mức độ bệnh viêm amidan ở trẻ mà có phương pháp điều trị cho phù hợp. Ở giai đoạn cấp tính mới khởi phát, trẻ có thể chỉ cần một số biện pháp cải thiện triệu chứng tại nhà.

Tuy nhiên, ở tình trạng nặng hơn khi các biểu hiện diễn tiến cấp tính, người bệnh đi khám và điều trị bằng thuốc theo phác đồ để nhanh chóng dứt điểm. 

Điều trị bằng phương pháp Tây y

Sử dụng thuốc Tây y thường chỉ định trong các trường hợp viêm amidan do nhiễm khuẩn, nhiễm virus. Khi đó, trẻ thường được chỉ định dùng thuốc kháng sinh cùng với các nhóm thuốc cải thiện triệu chứng khác.

Với thuốc kháng sinh, bác sĩ thường kê những nhóm kháng sinh an toàn, tác dụng dược lý vừa đủ mạnh để kìm và diệt khuẩn. Đồng thời, liều lượng kê dựa vào cân nặng và độ tuổi của trẻ. Cụ thể, các nhóm kháng sinh thường kê như sau:

• Kháng sinh nhóm Penicillin (Amoxicillin; Ampicillin; ….): Đây là nhóm kháng sinh tương đối an toàn, chi phí thấp, phổ diệt khuẩn phù hợp cho các dạng viêm nhiễm tại amidan. Tuy nhiên, một vài trường hợp có cơ địa dị ứng penicillin nên cần thận trọng khi sử dụng
• Kháng sinh nhóm Cephalosporin: Kê trong trường hợp trẻ có tiền sử dị ứng với penicillin. Kháng sinh nhóm này cũng tương đối an toàn và được sử dụng phổ biến. Ba mẹ lưu ý phải sử dụng cho trẻ theo liều lượng trong đơn kê của bác sĩ
• Kháng sinh nhóm Macrolid: Nhóm này có hoạt tính kháng khuẩn mạnh hơn, áp dụng cho các trường hợp nhiễm khuẩn nặng. Cũng cần kiểm soát chặt chẽ trong quá trình điều trị bằng kháng sinh nhóm này, tránh các biến chứng có thể xuất hiện. 

Ngoài nhóm thuốc kháng sinh, bác sĩ thường chỉ định thêm một số nhóm thuốc điều trị triệu chứng, cụ thể như: 

• Thuốc kháng viêm corticoid: Hỗ trợ làm lành các ổ viêm loét, giảm sưng tấy amidan và cải thiện triệu chứng khó chịu ở trẻ em
• Thuốc giảm ho: Giảm tình trạng ho ở trẻ, đặc biệt là ho về đêm ảnh hưởng đến giấc ngủ
• Thuốc giảm đau, hạ sốt: Dùng cho trẻ trong trường hợp viêm amidan gây sốt cao (nhiệt độ lên trên 38,5 độ C). Nên sử dụng dạng thuốc phù hợp cho đối tượng này, cụ thể là dạng viên đặt, dạng bột pha uống,.....
• Thuốc chống phù nề : Kê với mục đích giảm sưng viêm, tấy đỏ tại amidan

Ưu điểm:

• Hiệu quả nhanh chóng: Một trong những ưu điểm nổi bật của điều trị viêm amidan bằng Tây y là tính hiệu quả nhanh chóng. Sử dụng các loại thuốc có thể giảm triệu chứng bệnh trong thời gian ngắn, giúp bệnh nhân cảm thấy thoải mái hơn chỉ sau vài ngày sử dụng.
• Điều trị triệt để: Trong các trường hợp viêm amidan mạn tính hoặc tái phát nhiều lần, phẫu thuật cắt amidan (tonsillectomy) được coi là biện pháp triệt để để loại bỏ nguồn nhiễm trùng. 
• Đa dạng phương pháp điều trị: Tây y cung cấp nhiều phương pháp điều trị khác nhau, từ sử dụng thuốc đến các can thiệp phẫu thuật. Điều này cho phép bác sĩ lựa chọn phương pháp phù hợp nhất dựa trên tình trạng cụ thể của từng bệnh nhân, đảm bảo tính cá nhân hóa và tối ưu hóa hiệu quả điều trị.

Nhược điểm:

• Tác dụng phụ của thuốc: Mặc dù thuốc kháng sinh và kháng viêm rất hiệu quả trong việc điều trị viêm amidan, chúng cũng có thể gây ra các tác dụng phụ không mong muốn. Các phản ứng dị ứng với kháng sinh, như phát ban, khó thở, hoặc sưng tấy, có thể xảy ra ở một số bệnh nhân. Ngoài ra, việc sử dụng kháng sinh kéo dài có thể dẫn đến kháng kháng sinh, làm giảm hiệu quả của thuốc trong các lần điều trị sau.
• Biến chứng sau phẫu thuật: Các biến chứng có thể bao gồm chảy máu, nhiễm trùng, và đau sau phẫu thuật. Chảy máu sau phẫu thuật có thể xảy ra trong vòng 24 giờ đầu hoặc vài tuần sau phẫu thuật, đòi hỏi sự can thiệp y tế kịp thời. Nhiễm trùng sau phẫu thuật cũng là một biến chứng nghiêm trọng, cần được điều trị bằng kháng sinh.
• Chi phí điều trị cao: Điều trị viêm amidan bằng phương pháp Tây y, đặc biệt là phẫu thuật cắt amidan, có thể tốn kém. Đối với nhiều gia đình, chi phí này có thể là một gánh nặng tài chính, đặc biệt nếu không có bảo hiểm y tế.

Với các thuốc Tây y, ba mẹ tuyệt đối lưu ý phải dùng theo đúng phác đồ mà bác sĩ chỉ định. Không tự ý thay đổi thuốc, ngưng điều trị khi thấy các biểu hiện thuyên giảm. 

Mẹo dân gian chữa viêm amidan ở trẻ tại nhà

Với tình trạng viêm amidan ở trẻ giai đoạn đầu, các biểu hiện chưa diễn tiến nặng, ba mẹ có thể tham khảo một số bài thuốc dân gian tại nhà. Các mẹo này đa số đều tương đối lành tính, chế biến và sử dụng đơn giản, hỗ trợ cải thiện các triệu chứng tương đối hiệu quả.

Một số phương pháp điều trị tại nhà phải kể đến như sau:

• Súc miệng bằng nước muối: Hòa một lượng muối hạt vào nước ấm, khuấy đều đến tan hoàn toàn. Hướng dẫn trẻ súc miệng hàng ngày với tần suất tối thiểu 2 lần để nhanh chóng cải thiện triệu chứng.
• Uống mật ong - chanh: Vắt chanh lấy phần nước cốt, trộn với mật ong nguyên chất. Ngậm một thìa ở cổ họng và nuốt xuống từ từ. Dùng mỗi ngày 2-3 lần và kiên trì sử dụng liên tục 5 ngày để thấy hiệu quả (Không áp dụng mẹo này cho trẻ nhỏ dưới 1 tuổi)

• Mẹo điều trị từ nghệ vàng: Hòa một lượng bột nghệ phù hợp vào nước ấm, thêm một ít muối. Khuấy đều và sử dụng để súc miệng hàng ngày (3-4 lần/ngày)

Ba mẹ lưu ý không lạm dụng các mẹo dân gian trong trường hợp bệnh diễn tiến nặng, các triệu chứng xuất hiện rõ ràng hơn. Cần tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa trước khi sử dụng.

Bài thuốc Đông y trị viêm amidan

Ngoài sử dụng thuốc kháng sinh, mẹo dân gian, phụ huynh có thể chữa viêm amidan hiệu quả, an toàn cho trẻ nhỏ bằng thuốc Đông y. Phương pháp này tương đối an toàn và thân thiện với cơ địa của trẻ nhỏ. Tuy nhiên, để có liệu trình điều trị hiệu quả nhất, ba mẹ nên đưa trẻ đi khám tại các cơ sở Đông y uy tín để bác sĩ sẽ trực tiếp thăm khám và kê thuốc theo thể trạng của trẻ.

Một số bài thuốc Đông y thường được sử dụng trong điều trị viêm amidan ở trẻ:

• Bài thuốc 1: Bài thuốc có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, giảm viêm, giảm đau họng cho trẻ mắc viêm amidan. Dược liệu cần chuẩn bị gồm 16g kim ngân hoa, 12g hoàng cầm, 16g huyền sâm, 8g cam thảo đất, 12g sinh địa và thêm 4 bạc hà sau dùng. Sắc tất cả các vị thuốc với 500ml nước, còn khoảng 100ml thì ngưng, cho thêm bạc hà vào, đợi sôi lại thì tắt bếp, chia thành 2-3 lần uống trong ngày.
• Bài thuốc 2: Bài thuốc có công dụng tăng cường sức đề kháng, cải thiện chức năng tiêu hóa, hỗ trợ điều trị viêm amidan mạn tính. Chuẩn bị 10g mỗi loại thảo dược bạch truật, sài hồ, kim ngân hoa cùng 20g hoàng kỳ, 12g đảng sâm, 8g thăng ma, 8g trần bì. Đem sắc tất cả các vị thuốc với 500ml nước, còn khoảng 100ml thì ngưng, chia thành 2-3 lần uống trong ngày.

Dược liệu hỗ trợ cải thiện triệu chứng bệnh

Theo quan điểm của y học cổ truyền, viêm amidan ở trẻ em là do sự mất cân bằng âm dương trong cơ thể, dẫn đến tà khí xâm nhập, gây ra các triệu chứng như sốt, đau họng, sưng tấy amidan. Do đó, mục tiêu điều trị chủ yếu là khôi phục sự cân bằng âm dương, thanh nhiệt giải độc, tiêu viêm giảm sưng, và nâng cao sức đề kháng cho trẻ.

Y học cổ truyền sử dụng nhiều loại thảo dược để điều trị viêm amidan, giúp giảm triệu chứng và tăng cường sức đề kháng. Một số dược liệu được dùng phổ biến bao gồm:

• Kim ngân hoa: Có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, kháng khuẩn, thường được dùng để trị các chứng viêm nhiễm, trong đó có viêm amidan.
• Xuyên tâm liên: Giúp giảm viêm, giảm đau, hạ sốt, hỗ trợ điều trị viêm amidan hiệu quả.
• Bồ công anh: Có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm, thường được sử dụng trong các bài thuốc trị viêm amidan.

Viêm amidan ở trẻ em là bệnh lý hô hấp thường gặp và có thể diễn tiến mãn tính, gây biến chứng nếu không điều trị kịp thời. Ba mẹ nên chủ động đưa trẻ đi khám nếu có bất kỳ biểu hiện bất thường nào về sức khỏe. Điều trị theo chỉ định của bác sĩ kết hợp với việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa sẽ giúp các biểu hiện bệnh nhanh chóng cải thiện dứt điểm.

• Kim Ngân Hoa
• Xuyên Tâm Liên